miércoles, 26 de enero de 2011

ARTICULOS

EL LAMPARÓN DE LEPANTO EN GUADALUPE
Por Odilo G. Parente O.F.M.
            Durante años y siglos la luz parpadeante de un bosque de lámparas votivas iluminó las horas de silenciosa oración que los monjes del monasterio de Guadalupe gastaban ante la imagen de la Virgen, vigilante en su trono. Lámparas de oro y de plata y de otros metales que la devoción de reyes y de vasallos había ido colgando, como testimonios de su fe, en los muros, en las bóvedas y en las columnas del templo.
            Desde su puesto contempló Ella el desfile multisecular de reyes y de reinas seguidos de solemnes cortejos y el paso marcial de muchos capitanes supervivientes de épicos lances de guerra que entraron en el sagrado recinto con un recio taconeo de botas militares de campaña claveteadas de aceros. Junto a estos, acogió la Virgen con ojos de bondad la piadosa e inacabable romería de los siervos de la gleba extremeña y de gentes llegadas de todos los rincones de la España creyente, militante y vencedora en muchas batallas en defensa de su fe. También contempló con ojos de materna complacencia el paso atormentado de cautivos que la habían invocado en sus horas de cautiverio y que acudían, después de su liberación, a cumplir la promesa de ofrendar las cadenas, los grillos y las argollas con otros muchos recuerdos de su cautividad. Allí los dejaban –testimonios de de promesa cumplida- pendientes de los muros y de las columnas del templo guadalupense. El alemán Gabriel Teztel escribió en el siglo XV: “Se ven allí en la iglesia muchos hierros que han llevado los cristianos cautivos de los moros. Los que hacen voto a esta santa iglesia, lo hacen con la obligación de traer los hierros que han llevado en su cautiverio.”
            El interior y aún el exterior del monasterio era un muestrario de los que innumerables ex cautivos habían ido dejando como testimonios de sus promesas. “Hay alrededor de la iglesia novecientas cadenas y grillos que cautivos han dexado allí, sin muchos millares que quitan para las oficianas, los cuales son de casa real, que en solo la herrería tienen tres mil azadas, ronqueros, azadones, rejas, segures y otros instrumentos para sus haciendas.”
            Junto al testimonio de reyes y de capitanes –España vencedora- destacaban en el conjunto los recuerdos de España vencida y cautiva que había logrado verse libre de la cautividad por la intercesión muchas veces milagrosa de la Madre de Dios.
            También pasaron por Guadalupe los héroes que un día España envió a descubrir nuevas tierras y alumbrar mundos nuevos para incorporarlos a su corona. Por allí pasó Cristóbal Colón y en pos de él aquella teoría de conquistadores cuya fe habíase desarrollado a la sobra de algún santuario mariano. Fue junto al camarín de la Virgen guadalupense donde esa fe recibió su confirmación y temple de valentía. Alboreaba así el momento de la España ecuménica y expansionista, conquistadora y misionera al otro lado de unos mares desconocidos.
            Todo aquel movimiento y los grandes momentos del templo de Guadalupe estuvo presidido por la imagen de la Señora, iluminada por el resplandor indeficiente de aquellas lámparas colmadas de aceite que ardían crepitantes.
            Desde el año 1573 vino a sumarse al grupo una lámpara más enviadas por Felipe II como oferta votiva y como recuerdo perenne de la victoria de Lepanto. Traía la nueva lámpara nombre de varón, aire y apariencias de guerrero vencido con cicatrices visibles de la guerra en su cuerpo de bronce. Era el lamparón o fanal de de Lepanto al que sin discusiones se le dio un puesto de preferencia en aquel coro de llamas votivas ante el trono de la Virgen.
            Escribe el Padre Talavera, cronista del monasterio, a finales del siglo XVI, que en sus días adornaban el templo más de 70 lámparas entre las cuales destacaba el lamparón de Lepanto como cedro en medio de los demás árboles del bosque. Campea aquel vistoso fanal, en su grandeza y obra maravilloso, que se trujo de la galera capitana del gran Basfá cuando el serenísimo príncipe Don Juan de Austria, hijo del emperador Carlos V, alcanzó aquella milagrosa victoria naval contra la poderosa armada de Selín, segundo monarca de los otomanos. Consagróla y dotóla el rey Filipo agradecido a su favor. Año 1571.
            Después de tantos años, allí sigue el cuatricentenario lamparón testigo de los muchos y varios acontecimientos que han ocurrido en la vida del santuario extremeño. Todas las demás lámparas han desaparecido, pero él continúa en la sacristía suntuosa y solemne del monasterio atrayendo la atención del piadoso viajero que le contempla admirado, al mismo tiempo que recuérdala historia del lamparón marinero y guerrero, cautivo y desterrado formando en su mente como un tríptico donde se encuadra la vida de este broncíneo trofeo de Lepanto.
            Fue luminaria mayor de la armada turca del mediterráneo y, como tal, testigo de muchos episodios desarrollados en la dilatada geografía de sus viajes marineros durante los cuales presidió la vida y los afanes nocturnos  a bordo de la nao capitana. Con sus fulgores iluminó los últimos y definitivos toques que, en la noche del 6 de octubre de 1571, se dieron al plan de batalla  para el día siguiente. Todo quedaba listo y decidido cuando su mecha dejó de arder en el alborear del día 7. Aquella había sido para él su última vigilia marinera.
            Eran las primeras horas de la mañana cuando, en lejanía y recortando el horizonte del mar, comenzaron a aparecer una larga y extendida hilera de galeras cristianas que semejaban, en su formación de media luna, con sus lonas blancas y panzudas infladas por el viento mañanero de popa, una bandada de gaviotas en vuelo rasante hacia tierra. Muy pronto se dieron cuenta los jefes turcos que el número de galeras cristianas era mayor de lo que habían calculado y aún imaginado. Sus noticias no habían sido exactas. ¡Mala suerte para Alí Bajá! Ya era tarde para retroceder.
            Sobre las cubiertas de unas 300 galeras cristianas formaban de pie, vigilantes y decididos, 80.000 soldados entre venecianos, pontificios  y españoles, deseosos todos ellos de ver apagadas para siempre las luces de aquella Media Luna otomana. Al frente de la escuadra cortaba las aguas del golfo de Lepanto la galera capitana y en ella, con su puesto de mando, Juan de Austria rodeado de la flor y nata de la infantería española con sus mejores  capitanes al frente. El Santo Pontífice de Roma había tenido una como inspiración celestial y meditó  aquellas palabras evangélicas: “Hubo un hombre enviado por Dios cuyo nombre era Juan”… Juan de Austria sería el caudillo del ejército cristiano en la mayor ocasión que vieron ni verán los siglos, según escribirá más tarde uno de los protagonistas de aquella hazaña, apellidado el manco de Lepanto. Se dice que Felipe II tuvo algunos momentos de vacilación en confiar a la juventud de su hermano la dirección de la armada. A su lado puso los mejores capitanes. Por eso allí estaban en aquella mañana del 7 de octubre Requesens, Cardona, Alejandro Farnesio, Álvaro Bazán, marqués de Santa Cruz…, al frente de 30.000 infantes de tierra a quienes no arredraba tener que luchar en aguas, para colmo, extrañas y desconocidas.
            A la espera del combate estaba la armada turca formada, al igual que la cristiana, en disposición de media circunferencia o media luna, con un total de 250 galeras y 120.000 hombres fanatizados. Allí estaban las mismas naves que durante muchos años habían sido el terror del mediterráneo y de los pueblos de toda Europa.
            Entre los jefes cristianos existían en aquellos momentos ciertas reservas sobre la conveniencia de lanzarse a la lucha e iniciar el combate. Después de bien meditado y consultado, Juan de Austria mandó enarbolar el estandarte de la liga Santa: un Cristo, el Cristo de Lepanto. A su vista todos los soldados cristianos, de hinojos en la cubierta de las galeras, pidieron a voces la victoria. ¡Solo Dios conocía en aquellos momentos cuál sería el resultado final!
            Embarcado en nave ligera recorrió Juan de Austria el semicírculo formado por su escuadra, inflamando a los soldados con ardiente palabra. Para los vencidos –debió decirles- existirá desde esta mañana el cielo preparado por Dios para los defensores de su causa. Lo que no existe para los cobardes es la esperanza de la vida. Abandonad esa esperanza si es que somos derrotados. O la vida con honra, o la muerte y la sepultura en estas aguas extrañas y que, en breve, se verán enrojecidas por la sangre de muchos. Estas palabras con ecos dantescos produjeron escozor de espuelas en los ánimos ya enardecidos de aquellos mílites cristianos sabedores de que sólo la bravura puesta en la lucha les daría la posibilidad de una supervivencia gloriosa.
            Era la media mañana cuando sonó un cañonazo en la capitana turca contestado inmediatamente con otro por la capitana de Juan de Austria. Fue el inicio de la lucha. Cada uno de los barcos se lanzó derecho al abordaje de su contrario ya señalado de antemano. Después sobrevino la lucha a vida o muerte. La nao capitana turca, enfilada su quilla hacia la capitana de Juan de Austria, fue a chocar contra ella con violencia de suicida.  Las estridencias del choque atrajeron, por un momento, la atención de todos y un grito casi unánime, con prolongación de alarido guerrero, salió de todas las gargantas.
            Los infantes españoles de la capitana hicieron una excelente puntería en aquella primera edición de fuego. Muchas fueron las bajas en el frente enemigo, pero los turcos seguían tenaces confiados en el número y los que no habían caído al golpe mortífero de la metralla, acudían decididos a matar y también a morir al golpe corajudo y certero de las hachas y de las espadas con que los españoles abrían en aquellos cuerpos brechas por donde, en unos momentos, pudieran escapar las almas. La humareda de la pólvora había oscurecido el cielo.
            En dos ocasiones el empuje de los hispanos hizo posible llegar al palo mayor de la capitana turca, pero otras tantas se vieron obligados a retroceder ante la reacción de una fuerza numéricamente superior. Incluso llegaron los soldados turcos, por un momento, hasta el castillo de proa de La Real, no lejos del puesto de mando de Juan de Austria. Solo con la muerte del soldado contrario era posible dar un paso adelante en aquel reducido campo de batalla. Los soldados turcos morían a docenas y a centenares. Los infantes españoles mataban sin miramientos humanos, borrachos ya en sangre en medio de aquel furor bélico. Un tercer ataque al puente de la galera turca fue nuevamente rechazado, pero allí quedó tendido Alí Bajá y sin sentido por el impacto de una bala en la cabeza la que, inmediatamente, le cortó un infante español. Después de izada en la punta de una lanza y enseñada a los cuatro vientos, fue arrojada al mar por mandato de Juan de Austria que no permitió ningún exceso en aquel trofeo humano. ¡Mala suerte para Alí Bajá! La vista de su cabeza en alto fue como un parte final que puso término a la lucha. Sucedió la desbandada. Cesó la batalla.
            Murieron 8.000 soldados cristianos y 25.000 otomanos. Fueron libertados 12.000 cautivos que remaban en las galeras turcas y capturadas 130 galeras. Otras muchas fueron quemadas o echadas a pique. Quedaron prisioneros más de 5.000 turcos y únicamente logró huir con 40 galeras el virrey de Argel a pesar de la persecución que le hicieron Doria y el marqués de Santa Cruz.
            Después del combate se distribuyeron los trofeos de guerra. Juan de Austria se reservó el lamparón de bronce de la nao capitana turca con varios impactos de bala en su cuerpo metálico. Seguro de que aquella victoria la había ganado por mediación de la Virgen, había decidido destinarlo a que perpetuamente fuera testimonio de aquella intervención mariana, rindiendo ante el camerín de la imagen de Guadalupe el tributo luminoso de su llama crepitante y votiva. Cumpliendo este deseo del invicto capitán, Felipe II lo envió en 1573 al monasterio guadalupense con suficiente dotación –testimonio de su munificencia real- para que el lamparón ardiera continuamente e ininterrumpidamente ante el altar de la Virgen. ¡Nunca esclavo alguno pudo soñar un tal dulce cautiverio como servir a tan gran Señora!
            Pendiente en lugar destacado del templo, allí permaneció hasta finales del siglo XVIII presidiendo, en su calidad de luminaria mayor, las solemnidades de la liturgia, el devoto salmodiar y la silenciosa oración de monjes y peregrinos que llegaban de todos los rincones de España y de Europa.
            Cuando en 1743 escribió el Padre San José su Historia del Monasterio aún estaba vigilante en su puesto preferencial del santuario, poniendo su nota de bronce y el fulgor indeficiente de su llama donde todo cooperaba a formar el gran himno triunfal en honor de la Madre de Dios.
            Todo aquello terminó un día no precisado con exactitud cuando del templo fueron arrojadas todas aquellas lámparas que allí había acumulado la piedad y la fe. No fue perdonado ni el lamparón marinero y cautivo. ¿Quién lo hizo y por qué causa y motivo? Tal vez las exigencias de un arte nuevo cuando se trató de que Lara Churriguera restaurara con poca fortuna el artístico santuario. O tal vez fue más tarde, cuando las estrecheces del exhausto erario nacional aconsejaron apoderarse de la plata  de aquellas lámparas. Lo poco de oro y plata que restaba en el santuario fue ofrecido y donado cuando en 1809 fue necesaria la lucha contra  los ejércitos franceses invasores de la patria. ¿Qué pasó con el lamparón…? Un día apareció colgado del cupulín de la capilla de San Jerónimo en la regia sacristía del templo sin que se sepa a ciencia cierta ni el momento ni quien con reconocido acierto lo colocó en aquel lugar enriquecido con exquisitas muestras del arte pictórico de Zurbarán. ¡Qué sola debió sentirse la imagen de la Virgen morena vigilante en su camarín sin la presencia secular de su humilde esclavo el broncíneo lamparón marinero! Ya sus luces no arrancarían de su rostro las luminosidades que hacían sentirse felices a cuantos devotos la miraban hincados a sus plantas. Malos momentos pesaban sobre el monasterio en medio de decadencias, guerras y, finalmente, destierro de los monjes jerónimos que habían sostenido la fe e impulsado la piedad a su Virgen patrona. Se amortiguó el culto, disminuyó el continuo afluir de piadosas romerías, creció la hierba… Sin embargo, allí permaneció el lamparón ahora solitario y desterrado pendiente en la sacristía, haciendo vela permanente ante la apoteosis de San Jerónimo, “la perla de Zurbarán”, o doliéndose (caso de ser posible) de los azotes que unos ángeles descargaban sobre el cuerpo de Jerónimo por asiduo lector de los períodos de Cicerón, recitando quedamente aquellos versos del satírico poeta: Fieros azotes le da…
            El lamparón marinero, cautivo y desterrado, aún llorando su destierro, luce airoso, bizarro y triunfante en el marco suntuoso y solemne de la reina de las sacristías españolas. Si la piedad ha perdido una lámpara, el arte ha ganado un trofeo.

XVII. Como San Francisco foi pedir esmola antes de acudir a mesa do obispo ostiense
            En certa ocasión visitou San Francisco a hora de comer có señor bispo ostiense que despois foi Papa, e casi a furtadelas  dil foi pedir esmola. Cando volveu,xa estaba o señor bispo sentado a mesa comendo con algúns cabaleiros e deudos seus a quen convidara aquel día. Puxo San Francisco encol da mesa as esmolas recolleitas e sentouse a comer ó lado do mesmo señor bispo como así o quería él, pero a presencia de San Francisco na súa casa sentado ó seu lado e a vista das mesmas esmola sobre a mesa fixeron envermellecer un pouquichiño ó  bispo que non dixo ren máis que nada en atención ós comensais.
            De que San Francisco  comeu un poco, colleu das súas esmolas e de parte do señor bispo repartiu a cada un dos cabaleiros e cregos do mesmo señor bispo un pouquichiño que todos recibiron devotiñamente. Uns comeron a súa parte e outros gardárona por devoción. Ademáis por respeto a San Francisco cando collían a esmola quitábanse as súas capuchas ou bonetes. Aledouse moito o señor bispo coa devoción dos seus comensais sobre todo porque aquelas esmolas non eran de pan trigo.
            Finada a comida, ergueuse o señor bispo e entrou no seu apousento levando consigo a San Francisco. Abrindo os brazos, apertouno con grande ledicia e relouco e díxolle:
            “Ouh, xoíña de meu irmau ¿por qué me fiches o sonroxo de que, estando na miña casa que é tamén a túa e dos teus irmaus,tuveches que ir por esmola”?
            Respondeu San Francisco:
            “Meu señor, non vos causei afronta, senón máis boa honra, porque cando un súbdito cumpre co seu deber e coa obdiencia do seu dono e perlado faille honra”
            Ademáis engadiu:
            “A min cómpreme ser exempo dos vosos pobres máis que nada porque sei que na vida e na miña Relixión hai e haberá Irmaus Menores de nombre e de feito que por amor de Deus e por gracia do Espírito Santo que os ensina e ensinará todo o necesario humíllanse e humillaranse a toda crase de abatemento e suxección e servizo dos seus irmaus, mais tamén hai e haberá ente iles outros que arredados por vergoña e mala costume,rexeitan e rexeitarán humillarse e abaixarse a iren por esmola e facer outras cousas viles semellantes, por eso, correspóndeme a min ensinar de feito a todos os que hai e haberá na miña Relixión pra que non teñan escusanza diante de Deus nin neste século nin no vindeiro. Agora ben, apousentándome na vosa casa que sodes o noso señor  e o noso diocesano ou na casa de nobres e ricos conforme ó século que non só me reciben nas súas casas devotiñamente por amor de Deus, senón que me obrigan a apousentarme nelas, non quero avergoñarme  de esmolar, antes ben quero conservar esta costume e tela en grande  nobreza e dignidade segundo Deus que, sendo dono de todas as cousas, ricaz e glorioso na súa maxestade,fíxose pobriño e apouquiñado na nosa abafallada natureza, por tanto, eu quero que sepan os meus irmaus que agora son e no vindeiro serán que eu teño meirande consolamento na alma e no corpo cando me sento nunha mesa pobre de frades e vexo nela manxares pobres recolleeitos de porta en porta por amor de Deus,que cando me sento a mesa vosa ou doutros señores abastada abondo con toda cras de viandas ainda que mas presenten devotiñamente. O pan da esmola é pan santo santificado por a louvanza e amor de Deus, porque cando o frade esmola, debe primeiro decir: “Loado e abenzoado sea o Señor Deus” e logo engadir: “Facédenos esmola por amor do Señor Deus”.
            Altamente edificado o señor bispo con estas verbas do santo pai, díxolle:
            “Fai, meu filliño, ó que a ti ben che pareza, porque Deus está contigo e tú estás coil”
            Esta foi a opinión de San Francisco. Moitas veces repetía que ningún irmau debía deixar pasar moito tempo si ir  en busca de esmola por o grande merecemento que nesto hai, nin tampouco debería avergoñarse de practicar tan excelente obra.
            Aínda engadirei que canto máis nobre e máis egreixo fora no mundo o irmau, tanto máis reloucada de contento San Francisco  e acadaba moi grande edificación cando ollaba que iba a recolleitar esmola e ocuparse noutras obras humildes e comúns ós demais irmaus.( 1 )
===================
( 1 ).- Narración collida do Espello de Perfección, c. 23

XVIII. Visión en sonos do imau Leon de dúas escaleiras pra subir ó ceo, unhas vermellas e         outras brancas.
            En certa ocasión dexergou o irmau León en sonos os arranxos pró Xuízo Final. Os anxos tocaban trompetas e outros instrumentos  diversos e amoreaban nun val a todas as xentes. Nunha banda do val había unas escaleiras vermellas que comunicaban a terra co ceo,e na outra unas escaleiras brancas que baixaban do ceo ata a terra. Na cima das vermellas aparecía Xesucristo en apariencia aterrecente e algúns baldós máis abaixo de Cristo estaba San Francisco que lles decía ós que estaban embaixo con grandes e fervescentes berros:
            “Vide, irmaus benqueridos,vide confiadamente e non teñades miedo. Vide           presentarvos ó Señor que vos chama”.
            As voces de San Francisco foron acudindo moitos frades que trepaban con moi grande seguridade por as escaleiras vermellas, pero que iban  caendo quen dende o terceiro baldón, quen dendo o cuarto, quen dende o quinto, quen dende o sexto. Uns tras os outros. todos foron caendo  sin permanecer ningún diles nas escaleiras. A vista de tal desgracia e cheo de compaixón por os seus irmaus, pedía San Francisco a Deus afervoadamente que tuvese misericordia deles. Ensinándolle Cristo as chagas ensanguentadas, díxolle:
            “Eis, mira o que me fixeron os teus irmaus”.
            Sin embargo, teimaba o santo patriarca cos seus rogos. Baixou algúns baldós e chamou os frades que cairan das escaleiras vermellas dicíndolles:
            “Vide, filliños e irmaus meus. Non vos desazoedes. Acudide as escaleiras brancas e        subide por elas que así lograredes penetrar no reino do ceo. Correi, irmauciños,as      escaleiras brancas. Seguide o meu consello”
            En efecto, na cima das escaleiras brancas apareceu a gloriosa Virxe María Mai de Xesucristo e con toda piedade e moi clemente foi recibindo ós frades que sin grande traballo entraron no reino do ceo.
            En louvanza de Cristo. Amén. ( 1 )
=====================
( 1 ).- Narración collida do códice Fiorentino e publicada na súa edición das Floriñas por A. Cesari. Milán,     1858.

XIX. Como San Francisco deu o seu manteu e máis o dun compañeiro pra que se vestise unha muller pobre.
            Encontrábase una vez San Francisco durante o inverno en Celano. Tiña un manteu de pano que lle dera un benfeitor dos irmaus. Achegouse a él una velliña pobre e pediulle esmola. Deseguida se desapoderou do manteu que levaba pendente do pescozo e a pesar de que o recibirá facía ben pouco de esmola, deullo a muller pobre decíndolle ó mesmo tempo:
            “Toma, irmá, e fai con esto una túnica que boa falta che fai”.
            Sorrindo a velliña e acorada non se sabe si por o temor ou por o pracer,tomou das maus de San Francisco aquel pano e pra que a tardanza non fose causa de que se revocase a doazón, botou a correr a toda apresa,cortou o pano coas tixeiras e decantándose de que non lle chegaba pra facer unha túnica,volveu a San Francisco,manifestándolle que o pano non lle chegaba para facer unha túnica.Virando  santo os ollos cara ó seu compañeiro que tamén levaba o seu manteu díxolle:
            “¿Escoitaches o que di esta pobriña? Aturemos por amor de Deus o frio dándolle          tú o manteu que levas pra que poda esta pobriña completar a túnica que tanto lle  cómpre”.
            Coa mesma presa coa que San Francisco lle dera o manteu, tamén llo deu o compañeiro quedando ambos a dous sin aquel abrigo pra que a velliña se acobexara contra o frio.( 1 )
=========================
( 1 ).- Narración collida no Espello de Perfección, c.29.

Capítulo XX. Como San Francisco xulgaba por furto  non darle a outro máis necesitado o que il tiña.
            Regresando una vez da cidade de Sena San Francisco, topouse no camiño cun pobre e ó velo, díxolle ó seu compañeiro:
            “Irmau, cómprenos darlle o manteu a este pobre que é o seu dono verdadeiro. Nós        recibímolo de prestado no entanto que topásemos outro ainda máis pobre ca nós”.
            Decantándose o compañeiro da necesidade do seráfico pai opúxose con todo afincamento a que remediase a outro esquecéndose de si mesmo.
            Respondeulle San Francisco:
            “Líbreme Deus de ser ladrón, porque se poderíamos sermos considerados ladrós            verdadeiros si non lle désemos o manteu a quen está máis necesitado ca nós”. ( 1 )
==========================
( 1 ).- Narración collida no Espello de Perfección, c.30

Capítulo XXI. Especial amor de San Francisco  as lavercas, figura de todo bó relixioso.
            Empapado todo no amor de Deus San Francisco, reconocía a bondade do Señor non somente na propia alma enfeitada con toda crase de virtudes, senón tamén noutra calquera criatura, por eso se sentía arrastrado cara as criaturas con singular e entrañable amor,sobre todo cara de aquelas nas que maxinaba ver algo relativo a Deus ou a relixión. Entre todos os paxariños prefería as lavercas de quen dicía:
            “A nosa irmá  laverca leva na cabeza unha especie de capucha semellante as dos           relixiosos.Ademáis é un paxariño humilde que vai por os vieiros buscando algúns         graus cos que manterse e si os atopa, aínda que sea entre porcallada,alí os colle        pra comelos.Voando,loa docemente ó Señor. En todo esto é exemplo do que debe    ser un bó relixioso que debe rexeitar as cousas da terra, ter o seu trato e conversa         no ceo e afoutarse de cotío en cantar as louvanzas do Señor”.
            Como todo esto lle parecía figurado nas devanditas lavercas, sempre as ollaba con amor e con tenrura. Quizais por eso lle agradou ó Señor que estes paxariño lle amosasen a San Francisco certos sinais de afecto na hora da súa morte, porque no serán do sábado despois de vésporas e antes de que o santo morrese, xuntouse unha grande moitdume das devanditas lavercas encima do tellado do convento onde se atopaba o santo doente e, voando velaíñamente en forma de roda ou círculo, parecía que cos seus rechouchíos se esforzaban en louvar ó Señor.( 1 )
=======================
( 1 ).- Narración collida do Espello de Perfección, c. 113

Capítulo XXII. Vontade de San Francisco de persuadir ó emperador pra que obrigase ós homes dar no día do Natal comida farturenta ós pobres, ós paxariños, ó boi e ó burro.
            Damos testemuño nós que vivimos co santo patriarca e redactamos este escrito de cómo a miúdo o escoitamos falar deste xeito:
            Si eu tuvese ocasión de falar co emperador, pediríalle e aconsellaríalle que por   amor de Deus e tamén por o meu, pubrícase unha lei especial pra que ninguén    puidese coller, nin matar, nin causar dano algún ós paxariños que cruzan o aire,e     mesmamente que todas as autoridades das cidades, dos pobos, das aldeas e tamén         ós señores dos castelos obrigasen a todos os homes que todos os anos no día           solenne do Natal a esparexer por os vieiros e camiños públicos grande cantidade de       trigo e de outros graus pra que as irmás lavercas e todos os outros paxariños        tuvesen de comer abondo nun día tan solenne e a que por reverencia ó Fillo de   Deus a quen naquela noite a Santísima Virxe María reclinou nun pesebre sobre            pallas pobres entre un boi e un burro,todo aquel que tuvese algún deses animais           estuvese obrigado a darlle a abondo bo mantemento e, derradeiramente, que todos   os ricos estuvesen obrigados no devandito día fartar con gorentosos manxares ós             pobres de Cristo”.
            Facía esto San Francisco por a grande devoción que lle tiña ó tenro misterio do Natal de Cristo sobre todas as outras festividades. Por eso decía:
            Despois que Cristo naceu por nós, debemos ter segura a nosa salvación”
            A grande arelanza que él tiña era de que todos os cristiáns se aledasen no devandito día no Señor e quen en vista do amor de quen se entregou a si mesmo por nosoutros procurasen todos regalar abondo non somente ós pobres, máis tamén ós animais e ós paxariños.









CARPETA 1481         Nº4 .-                          8-7-1128
            Magnum est enim titulum donationis in qua nemo potest actum largitatis irrumpere nec foris legis proicere./ Sed quicquid omnis ingenuus tan uir quam femina de sua re uel herediate faciat quod uoluerit. Hoc inde, ego famulus Dei Alfonsus Anriques, in Domino Deo eterno salutem. Amen. Placuit michi pro salute anime mee et parentum meorum, toto animo ac voluntate facere donationem firmissime tibi Valdivino, abbate Sancte / Marie de Montis Rami et ómnibus fratribus tuis qui habitant in Monte Ramo, tam presentibus quam futuris in perpetuum. Facio kartaten donationis et firmitate de una mea propia hereditate quam / habeo de auiorum et parentum meorum in couto nominato Ribeira de Solar, in terra de Vieyra, cum sua acclesia nuncupata Sancto Iohanne de Coua sicut diuiditur cum istos términos: In giro per terminum ecclesie Santi Martini et per terminum ecclesie Sancti Paili de Fornelos et per terminum monasterio de Sancto Paulo de Vieira et cum riuulo de Cauado que vadi sontus (?) cum ómnibus suis pertinentiis ac dominio euo pereni. Incoauimus et damus a uobis illam hereditatem cum totis suis presentationibus et cum ómnibus heredamentis / suis per suos términos anticos et locis. Damos a uobis illam  hereditatem per amorem Domini nostri Jesu Christi. Et dicit in Liber Iudicum et lex Godorum valeat donatio sicut demptio. Habeatis uso des hodie illam hereditatem et cauctum cum toto suo dominio firmiter et posteritas uestra usque in perpetuum ecclesia. Etiam damus a uobis alium cautum (sic) / que habeo de meo iure et auiorum et parentum meorum, sicut dictum est, in terra de Copra nuncupa / to Cautum de Padornelo, sicut diuisum est,cum toto dominio et pertinentiis suis, tali pacto ut diebus meis habeas totum sicut et ante et post vite huius cursum habeatis uso in perpetuum. Amen. / Haec donatio facio a uobis que (sic) habeatis memoriam in illa mea capella Beate Marie prope uestrum capitulum que / libet sentimane tres misas  cantadas cum meis ornamentis que a uobis dedi et ab ipsa capella. / Hoc totum fiat in perpetuum. Et si aliquis homo uenerit qui istum nostrum factum infringere (sic) quesierit quomodo / pariat post uestra parte[pectet?] (2) illas hereditates in duplo et insuper domno regi centum talenta argéntea, et sit maledictus / in eternum et cum Iuda traditore sepultus. Amen. Et fuit facta ista carta in Bracara in presentia ipso archiepiscopo / Pelagio. Dei gratia  bracharensis ecclesie. Semper in robore permaneat . amen. Tenente Bragam, Fernando Menendis. Facta carta donationis et firmitatis die vero VIII idus iulii, era Mº Cº LXº VIº. Ego Alfonsus Anriquiz in hac carta donationis et firmitatis manus nostras roboramus. Pro testes qui presentes fuerunt: Pelagio Menendi, testis.- Petro, testis.- Suario, testis.
Pelagius, archiepiscopus, confirmo
Ermigio Nunez, confirmo
Sancius Nunez, confirmo
Egas Nunez, confirmo
Didago Nunes, confirmo         
Garsias Suarez, confirmo
Geda Menendus, confirmo
Petrus leuita  notuit
DORSO: Letra Antigua: “Portugal” – Nº XIIII. Donación, Alonso Enrriquez de a este monasterio una heredad en el Coto de Ribeira de Solar en tierra de Vieira, con su iglesia San Juan de Cova. Ítem, el Couto que así le llama en tierra de Coyra, llamado Couto de Padornelo. Dalo porque en la capilla de Santa María, cerca del Capítulo, le canten tres misas cantadas cada semana con sus ornamentos. Era MCLXVI.”
Otra mano: “Donación de Alfonso Anriques en terras de Vieyra et Padornelo, en terra de Coyra en Portugal – Nº CIII”

CARPETA 1481         Nº5 .-                          8-7-1128
            Magnum est enim titulum donationis in qua nemo potest actum largitatis irrumpere nec foris legis proicere. Sed quicquid omnis ingenuus, tam vir quam femina de sua re / uel hereditate faciat  quod uoluerit. Hoc inde, ego famulus Dei Alfonso Anriquiz in Domino Deo eterno, salutem. Amen. Placuit michi pro bono pacis et uoluntas ut facerem tibi Fernado Anaia(zi), sicut / et facio, karta donationis et firmitatis de hereditate mea propia quam habeo de aviorum uel parentum meorum in uilla nominata Penas Iuntas in Uillar Peregrinu subtus mons More / Toga et rivolum Tuela, territorio bracarense. Damos a uobis illa hereditate in Bragancia qui irist sunt per suos términos in giro per terminum de Odrosa, et inde per terminum Cidones, et inde / per terminum de Nuzedo, et inde per terminum de Lama Longa, et inde per terminum de Negraeda, et inde primiter incoauimus. Damus a uobis illa hereditate cum totis suis prestationibus / et cum aiuntionibus suis per suos términos et locos antiquos. Damus a uobis  illa hereditate per amorem cordis mei. Et dicit in liber Iudicum et Lex Godorum valeat donatio sicut edemptio. Habea / tis uso des hodie illa hereditate firmiter et posteritas uestra usque in perpetuum. Et si aliquis homo uenerit qui istum nostrum factum infringere quesierit quomodo pariat post uestra parte / illa hereditate in duplo, et insuper, duo auri talenta. Et fuit facta ista carta in presentia de illo archiepiscopo domno Pelagio, Dei gratia, braccarensis ecclesie. Semper in robore permaneat/. Tenente Bragancia, Fernando Menendiz. Facta karta donationis et firmitatis die exit (?) VIII idus iulii, era Mº Cº LXº VIº. Ego Adefonso Anriquiz in hac karta donationis et firmitatis manus nostras roboramus. Pro testes qui presentes fuerunt: Pelagio, testis, Mendo, testis, Petro, testis, Suario, testis, Pelagius, archiepiscopus, confirmo, Ermigio Muniz, confirmo, Sancius Muniz, confirmo, Egas Muniz, confirmo, Didago Gunsalviz, confirmo, Garcias Suariz, confirmo, Geda Menendiz, confirmo, Petrus, levita, notuit”.
DORSO: “Portugal.- Breganca.- Donación de una heredad en la villa de Penas Yuntas, en el territorio bracarense en Vergancia. Dásela un seglar a otro. Está demarcada. Era 1166”.
Mano antigua: “Año 1166 a XIII días de abril (?).- Nº XII-P.


CARPETA 1481         Nº 6 .-                         13-1-1134
            In nomine Domini Patris et Filii et Spiritus Sancti. Tanto in elemosinis et aliis bonis pro salute sua faciendis quisquis proptior debet esse, quantum plura videt a Domino beneficia suscepisse. Quod ego, Adefonsus, Yspaniarum Dei gratia imperator, intelligens, et intelligendo complere satagens, pro mea parentumque meorum remissione peccatorum atque anime salute, dono et confirmo Deo omnipotenti atque monasterio, Montis Rami et abbati Sancio omnique conuentu eiusdem loci et suis sucessoribus, cautos nominatos et sunt ipsi cauti per Petroso et deinde per portum de Pennas de Xeca et deinde quomodo uadit per médium de Lombo / ad Mamoa de Coro et postea sicut uadit in directum de Penedo de Sengo et uadit ad Penedum de sub Castro Uentoso et uadit ad pennan subterterra de Coua Teorra et dein sicut uadit per uiam as kaans (?) de Sancto Mamete et deinde ad summum uallis et ex alia parte dos Lagarelos ac postea per Feuale de Cabreira, deinde in directum ad Cabezam de Foroo postea ad riuum de Sauin et sic discurrente riuo usque ad Portum de Carros./Si quis auten iur aut femina mei generis uel alteruis generis hoc meum cautum et hanc mee / elemosine donationis cartam irrumpere aut annulare temptauerit et preualuerit, sit excommunicatus et a Deo maledictus et a matre ecclesia segregatus et cum Iuda Domini / traditore et cum Datam et Abiron in perpetuum dampnatus, nisi satisfecerit et male acta plenarie emmendauerit. Et quantum diripuerit in duplum restituat. Insuper, exolvat / duro auri talenta regie dignitati; atque carta ista indisruptam et illibatam perhenniter perseveret. Facta carta idus ianuarii, era Ma Ca La XXIII. Regnante imperatore / domno Adefonso eo tempore Toleto, Legione, Saragocia, Naiara, Castella, Gallecia et Asturiis. Ego Adefonsus imperator hanc cartam quam fieri iussi, confirmo et / manu mea roboro et omni tempore firman esse concedo. In auriensi sede Petrus, epiiscopus; Comes Ramiro tenente Kaldelas; Comes (2) (roto); Limia, Rodericus.Iohannis, legionensis episcopus, confirmo.Comes Fernandus confirmo.Iohannis, pacensis episcopus confirmo.Comes Pontius confirmo. Petrus, astoricensis episcopus confirmo.Comes Ramirus confirmo.Stephanus, zamorensis episcopus confirmo.Veremundus per (roto). Aluarus Roder (roto)
En medio de las dos columnas de nombres hay dibujada a pluma una cruz dentro de un cuadrado con la leyenda : “Signvm imperatoris”.
            Petrus nutu Geraldi scripsit iussu imperatoris per manum magistri Ugonis eius cancelarii.
DORSO: Letra antigua : “Privillegio” (no se lee más)
Otra mano: “Don Alonso. Demarcación con Junquera de Ambía.Era 1172. Año 1134 – H”
Cax.l-Leg.1-Nº 3
Otra mano: “Presentada en Valladolid antes los señores oyedores en abdiencia a veinte e ocho días de setiembre de 1515 (?)años por Juan López de Archieta en nombre del abad e monjes (…) de Nuestra Señora Santa María de Montederramo…” (sigue poco legible)
CARPETA 1481         Nº 10 .-                                  7-3-1152
            In nomine Domini, amen. Decet inter ceteros homines regia sive imperatoria precipue maiestate ecclesias Dei diligere, viros sanctos amare et eis de propiris regalibus dare data manutenere, venerari et fovere. Eapropter, ego Adefonsus Hispanie imperator, una cum filiis et filiabus meis et omni generatione mea, pro amore Dei et pro animabus ómnium parentum meorum ac pecatorum meorum remissione, Facio cartam donationis et textum firmitatis Deo et monasterio Sancti Ioannis de Monte de Ramo et bobis abbati dono Florencio et ómnibus vestris sucessooribus de illo monasterio Sancti Michaelis de Ripa de Sil quod est fontibus, pratis et pascuis, cum ingressibus et regressibus suis et cum molendinis et cum suis terminis et pertinentiis  et cum ómnibus suis directuris sicuti exterminat cum illo monasterio Sancti Cipriani et Sancti Laurentii et Sancti Adriani, et exinde sicuti vadit ad fluvium de Sil, et inde sicuti vadit ad fluvium de o Mau et sicuti discurrit flumen do Mau usque ad Sil. Et dono hereditatem de Cova bobis cum suis directuris. Et hoc facio ut habeatis et possideatis ab hac die in perpetuum iure hereditario. Si aliquis ex meo genere vel alieno hoc meum factum infringere temptaverit, sit maledictus et excommunicatus et cum Iuda traditore Domini in inferno dapnatus. Et insuper, pectet regiae parti mille morabetinos, et hoc meum factum maneat firmun. Facta carta in Valladolid anno qui fuit armatus rex Sancius, fillus imperatoris, in era Mª Cª LXXXXª et quinto nonas marcii et eodem anno quo imperator tenuit circundatum Jaen. Imperante Adefonso imperatore Toleto, Legione, Gallecie, Castella, Naygera, Sarragocia, Baena et Almeria,comes barchinonensis et rex Sancius de Navaira tunc temporis vasallus imperatoris. Ego Adefonsus imperator hanc cartam quam fieri iussi proprio robore confirmo.
Rex Sancius, filius imperatoris, confirmo
Fernandus, filius imperatoris, confirmo
Infantissa donna Sancia, soror imperatoris, confirmo
Comes Pontius, maiordomo imperatoris, confirmo
Guterri Fernandiz, confirmo
Nunus Petri, alfériz imperatoris, confirmo
                                               R. toletanus archiepiscopus, Primas Hispanie, confirmo
                                               Ioannis, legionensis episcopus, confirmo
                                               Reimundus, palentinus episcopus, conf.
                                               Victorius, burgensis episcopus, conf.
                                               Martinus, auriensis episcopus, conf.
                                               Arnaldus, astoricensis episcopus, conf.
                                               Comes Ramirus tenens ipsam terram, conf.
            Ioannis Fernandiz, canonicus ecclesiae beati Iacobi et notarius imperatoris, scripsit.

(Dorso): “De San Miguel de Ribas de Sil y de las heredades de Coba (…)del emperador Don Alonso [VII]. Era de 1180 (sic). Otra mano: “Emperador don Alonso dona San San Miguel de Rivas de Sil, Era 1190-F”. Otra mano: “Este es el previlegio [hecho por el] emperador don Alonso [del monasterio de] San Miguel de Rivas de Sil y Cobas con montes y tierras. Está inserto en la confirmación que hizo deste privilegio el rey don Alonso [IX], era de 1266 y está con sello a foxa 7”.
Otra mano: “La data deste [privilegio del emperador don Alonso] fue en la era de 1190. La data de la confirmación, hera 1266”.
Otra mano: Hay una anotación ilegible.
            La confirmación de Alfonso IX, en Carpeta 1482, Nº 13
CARPETA 1481         Nº 11 .-                                  1155
(Permuta) Principium scripti fiat sub nomine Christi. Plerumque fit ab libioni incomode dum rerum gestarum seriem negligunt alligare. Ideoque, noscant praesentes et posteriori quod ego Velascus Menendi et ego Velascus Garsie talem cum abbate Santio et conventu Montis Rami facimus concambiationem firmissime perpetuo inviolabiliter valituram, tali itaque conditione quod ego Velascus Menendi do eis et ómnibus successoribus suis in ipso monasterio commorantibus Gabin totum cum ómnibus terminis et appendiciis suis a máxima re usque ad minimam, et medietatem de Covas, pro hereditate sua de Concierio  taliter ut ipsum Concierium liberum remaneat et quietum ad obitum meum pro dicto monasterio Montis Rami. Et ego Velascus Garsie do et concedo dicto monasterio et abbati Sancio et ómnibus fratribus, tam praesentibus quam futuris  in eodem monasterio morantibus vel moraturis, aliam medietatem de Covis praedictis pro vila sua de Fonte Cooperto et pro uno casale quod mihi dederunt dicti fratres in loco qui dicitur Outero de Ginzo. In super, dederunt mihi unum iugale boum et Cibaria. Termini autem de Covis sunt per huiusmodi loca: In primis, per portum de Covis, deinde contra Oural, et deinde per Spinarium a enfestu, et inde ao carirl (?) de Aural  et inde ad Petram Comitis, et inde per viam de Aural, et inde ad Portum de Vila (?), et deinde per Genestolam et Peretum, et inde ad Penam de Cellairou, et inde per carirl (?) de Teo, et inde (…) en cruzil (…) de Teo super ca (…) dam, et inde ad Arean de Orgiaas  (?), et inde ad cursum de Seat (?), et inde per cursum de Scaroadino, et inde (…) na contra Villarinum Urgiar (?) usque ad rivum de Casar de Bispo, et inde ad Enfestu per ipsum rivum usque ad portum de Covis contra Oural. Dictas hereditates concedimus superfato monasterio per loca  et términos praedictos ut habeat et possideat illas iure ab omni nostra progenie sint exemptae et abrasar? et in dominio dicti monasterii in perpetuum traditae. Si quis autem, tam ex parte nostra quam ex aliena, contra hanc kartam venerit et eam infringere temptaverit et praevaluerit, imprimis iram Dei incurrat et cum Datam et Abiron et Iuda traditore Domini poenas patiatur infernales. Insuper, pectet mille aureos, medietatem regi et medietem voci pulsanti, et praedictam hereditatem in tali loco in duplum reddat. Facta karta sub era Mª Cª nonagessimna IIIª, regnante et imperante per totanm Hispaniam nobilissimo Adefonso imperatore, tenente Kaldelas cómite Ramiro, episcopo praesulante in Auria domno Martino. Qui praesentes fuerunt: Petrus Suerii, testis, Pelagius Fernandi, testis, Pelagius Thoerigriiz, testis, Veremundus Suerii, testis,  Kardel, testis, Velascus Munionis, testis, Fernandus Vessaid, testis, Velascu Vellu, de Chaas, testis, Petrus confirmat, Pelagius confirmat, Fernandus, confirmat, Velascus confirmat. Fernandus qui notuit. Ego Velascus Garsía  et ego Velascus Menendi, hanc kartam quam fieri iussimus, propriis manibus robora [Hay una rúbrica] mus”.
(Dorso): “Gavín. Cobas. Trueque y cambio. El monasterio dio a Velasco Menendo la heredad de Concieiro y él dio al monasterio para siempre la mitad de Cobas y está demarcada. Y más le dio la monasterio Gabín con todo su término. Velasco García dio al monasterio la otra mitad de Cobas y la casa de la villa de Fuente cubierta y el casar de Guinzo. Era 1193. Nº CLXVIII”. Hay otras anotaciones antiguas ilegibles. Pergamino de hermosa caligrafía, pero ilegible en algunos lugares. He optado por lectura probable. Mide 44x30 cms.
            El dia 9 de enero de 1525 dio el rey Carlos I en Valladolid una real ejecutoria sobre el coto y granja de Concieiro contra Payo Dotelo. Esto motivó varias actuaciones de parte del teniente gobernador de Galicia, Fernando de la Cueva, en 9 de marzo de 1525 y varios requerimientos judiciales hechos por el juez de Allariz. (Vid. A.H.P.O. Montederramo, Legajo 120)

CARPETA 1481         Nº 12 .-                                  1126
            En presencia de mi Iohane de Raval (?), escribano público del rey en Caldelas (?)                                                                  mosteyro de Monte de Ramo da Orden do Cistel do obispado de Ourense mostrou en o Concello     outros monjes desse lugar un privilegio do emperador don Alfonso, escripto en......e dentro en o signo que dezía ...   do qual privilegio o tenor e tal:In nomine Domini Patris et Filii et Spiritus Sancti. Tanto / in elemosinis et aliis bonis pro salute sus faciendis quisquis proptior debet ese, quanto plura videt a Domino beneficia suscepisse / quod ego Adefonsus, Yspaniarum, Dei gratia, imperator, intelligens ac intelligendo complere satagens, pro mea parentumque meorum remissione peccatorum / atque anime salute, comitisque domini Fernandi petitione dono Deo omnipotenti / et tibi Pelagio Uermudez, presbitero, Dei servo et fratribus tam presentibus quam successoribus / tuis loca quedam super fluuium Sile ad Deo serviendum Videlicet,Pigneira medietatem de toto Trasmonte et Lupiam ab integro et totam ipsam / fragam cum oliueto in illum terminum ubi intrat/ Lor in Sile. Quantum ad regiam pertinet dignitatem, dono et concedo ipsas villas integras cum ómnibus earum appendicibus… ***************** (Sigue el texto de los documentos 1 y 2 transcritos en su lugar).
(Dorso): “Carta de donación del emperador                         de Pigneira, Trasmonte y Lupia con jurisdicción entera.Este documento es una copia notarial del documento original de los Números 1 y 2.
                                               Alfonso VII 1124
CARPETA 1481         Nº 12 .-                                 
[Sabean quantos esta carta viren como] en presencia de mi Iohanne de Raval, escribano público del rey en Caldelas [e das testemonias suscri]tas mosteyro de Montederramo, da Orden do Cistel, do obispado de Ourense e o concello/ do mosteiro de Montederramo/ outros monjes desse lugar un privilegio do emperador don Alfonso, escripto en [pergameo, sellado con sello de cera, en corda de seda vermella, non rasso, non cancelado, non sospeito en ninguna parte], do qual privilegio o tenor era tal: “In nomine Domini Patris et Filii et Spiritus Sancti. Tanto in elemosinis et aliis bonis pro salute sua facienda quisquis proptior debet ese, quanto plura videt a Domino beneficia suscepisse; quod ego Adefonsus, Yspaniarum Dei gratia imperator, intelligens ac intelligendo completa satagens, pro mea parentumque meorum remissione peccatorum atque anime salute, comitisque domni Fernandi petitione, dono Deo omnipotenti et tibi Pelagio Vermudez, presbítero Dei servo et fratribus tan presentibus quam successoribus tuis, loca quedam super fluvium Sile ad Deo serviendum; videlicet, Pigneira, medietatem de todo Trasmonte et Lupiam ab integro et totam ipsam Fragam cum Oliveto usque in illum terminum ubi intrat Lor in Sile. Quantum ad regiam pertinet dignitatem, dono et concedo ipsas vilas integras cun ómnibus earum appendicibus (cum suis locis et terminis)… (Sigue el documento de los números 1 y 2 de la carpeta 1481 y termina): E eu Johan de Rabal, notario sobredito, foi presente a esto e puse y meu signo en testemoyo de verdade, que é tal
(Dorso): “Carta de donación del emperador/ (      ) de Pigneira, Trasmonte y Lupia con                        jurisdicción entera.
CARPETA 1481         Nº 13 .-                                  13-10-1157
            In nomine Sancte ac Individue Trinitatis que a fidelibus in una deitate colitur et adoratur. Quoniam regum est ac principum devotos sibi et humiles largius donare mu/ neribus (roto)… neum est et rationi congruum ut ea que a regibus dantur scriptis firmentur ac roborentur, ne temporis diuturnitate obliuioni tradantur. Eapropter ego Ferdinandus (roto). Rex et Gallecie dominator tibi Velasco Menendi facio kartan donationis et scriptum firmitudinis in perpetuum ualiturum de uilla que uocitant Gauin et est (roto)/ tibi uxori tue, filiis et filiabus tuis omnique cognatione tue iure hereditario in perpetuum cum ómnibus terminis suis ubicumque potuerint reperiri; uidelicet, quomodo diuidit per Sactum Torquatum et est / prope ecclesiam Sancti Mametis de Montis Toro ubi sedit heremita dominus Giraldus, deinde quomodo diuidit per Verduzetum et inde per Padul et inde per Veredum et / inde per Marrubium, ut ab hac / die possideas eam tu qui illam de nouo populasti et omnis posteritas tua libere et quiete in perpetuum. Sitque tibi libera potestas uendendi eam, donandi uel (roto) /...factum semper sit firmum. Si quis igitur, huius spontanei mei facti uiolator contra hanc donationis mee paginam uenerit, omnipotentis Dei cum indignatione nostra (roto) / tanto temeritatis aussu tibi uel uocem  tuam pulsantibus IIIMº solidorum regie monete cogatur exsolvere. Ego Fernandus rex Legionis hanc kartam quam fieri iussi,propia manu roboraui (roto) Facta / karta sub era MCXCV   tertio idus octobris anno quo famosissimus imperator Alfonsus Yspaniarum /obiit in portu de Muradal et cepit regnare prefatus (roto) [Ferdinandus]
Martinus, Dei gratia compostellanus archiepiscopus, confirmo
Petrus, minduniensis episcopus, confirmo          Comes Per
Petrus, auriensis apiscopus, confirmo                  Comes Lamis
Iohannes, legionensis episcopus, confirmo         Comes Osor
Petrus, ouetensis episcopus, confirmo                 Come 
Iohannes, lucensis episcopus, confirmo
Isidorus, tudensis episcopus, confirmo
Nauarro, salmantinus episcopus, confirmo
Stephanus, zemorensis episcopus, confirmo
Fernandus, astoricensis episcopus, confirmo
Suarius, cauriensis episcopus, confirmo

            Hay un sello dibujado en redondo bastante bien con un caballo en medio y la leyenda: “Signum Fernandi Regis Legionensis”. Data karta apud Uillam Alpando (roto) per manum rb […]. Hay otras firmas ilegibles.
DORSO: “Privilegio de donación hecho por el rey don Fernando a Velasco Méndez del lugar de Gavín en Monte de Ramo, en el año que el famosísimo emperador don Alonso murió en el puerto del Muradal”. De Gauin – Nº CLXIX”.
Otra mano: “Privilegio y donación que hizo el emperador don Fernando a Belasco Menéndez de la aldea de Gabín con tierras y montes. Hera de mil e ciento e noventa e cinco”. (Anotación doble lo mismo)
Otra mano: “Privilegio de donación que hizo el viejo emperador don Fernando a Velasco Menéndez, de la eredad de Gabin con tierras y montes. Hera de mil e siento e noventa e conco”.
Otra mano: “(…) a 7 de octubre de 1581 años compareció… (borroso)
            En el Archivo Histórixo Provincial de Orense, Legajo 125 existe copia de parte de este mismo documento.
Otra mano: “Valladolid a siete días del mes de octubre de mil e quinietnos e ochenta y nueve”
            Alfonso VII murió en el puerto de Muradal próximo a las Navas de Tolosa, el dia 25 de agosto de 1.157.
CARPETA 1481         Nº 14 .-                                  17-6-1165
            In nomine Domini nostri Iesu Christi, amen. Facta quae paginae non traduntur facile  mentibus elabuntur; quapropter, ego dominus Ferdinandus, Dei gratia Hispaniarum rex, per scriptum donationis, firmissimum in perpetuum valiturum, tibi Petro Gunzalvit Arnego, dono totam illam hereditatem quantam habeo in Retorta, in terra de Cabraria iuxta montem Meda, discurrente fluvio Tamiga, ut ab hac die et deinceps eam habeas cum pratis, pascuis, montibus, fontibus, rivis, molendinis, terris cultis et incultis cum ómnibus directis et pertinentiis suis, per términos suos novissimos et antiquos           prout ubi eam invenire potueris, et possideas, vendas, dones, concambies et totam voluntatem tuam de illa facias tu et omnis posteritas tua. Iure hereditario in perpetuum tibi habenda concedo. Si quis igitur, tam de meo genere, quam de alieno contra hoc meum factum ad irrumpendum venire temptaverit, iram Dei omnipotentis et regiam indignationem incurrat et pro temerario aussu parti regie mille morabetinos persolvat et quod invasserit, tibi vel voci tuae in quadruplum reddat. Et hoc factum maneat Semper firmu. Facta karta in Val de Orreis, XII kalendas iulii, era  Mª CCª IIIª, eo tempore quo rex dominus Fernandus accepit in uxorem filiam regis portugallensium, regnante eodem rege Toleti, Extremadura, Legione, Galleciae et Asturiis. Ego domnus Fernandus, Dei gratia Hyspaniarum rex, hoc scriptum robore confirmo.
Petrus minduniensis episcopus, confirmo            Comes Gunzalvit, castellanus maiordomus
                   regis / confirm
Iohannes, lucensis episcopus confirmo         Comes Ramirus in Bergido confirmo
Gunzalvus ovetensis episcopus confirmo                 Comes Pontius in Legione confirmo
Iohannes legionensus episcopus confirmo                Comes Petrus in Asturiis confirmo
Fernandus astoricensis episcopus confirmo             Comes Alvarus in Sarria confirmo
                                                                              Ramirus Fran (…) signifer regis confirmo
            Escudo del rey grabado a pluma en forma redonda con un león en el centro u la leyenda en rededor: “Signum Fernandi regis Hyspaniarum
(Dorso): Mano antigua: “Retorta. Cabraria. Meda. Donación. El Rey Don Fernando de Castilla da toda la heredad que tenía en Retorta, en tierra de Cabraria, cerca del monte Meda, a Gonzalo Arnego. Era 1203. No habla con la casa”. Otra mano antigua: “Carta que pertenece a la granja de Tamagos”.
            Es una copia clara y bien conservada.




CARPETA 1481         Nº 15 .-                                  4-1170
            In nomine Domini Amen. Quoniam cera res est tam fragilis quam putribilis, idcirco, ego Adefonsus IX, Dei gratia rex Legionis et Gallecie instrumentum donationis ecclesie Sancti Cipriani de Penna / a bone memorie rege donno Fernando patre meo Deo et monasterio Sancte Marie de Monte Rami facte ad perpetuam confirmans rei memoriam et ut donatio ipsa robur / obtineat firmitatis / et confirmationis sub bulla plúmbea iussi de uerbo ad uerbum, presentibus annotari. Tenor autem instrumenti ipsius est iste: “In nomine Domini nostri Iesu Christi, Amen. Inter cetera que regiam mai / estatem conveni / / re uidentur, sancta loca et religiosas personas diligere ac uenerare et eas largis ditare  muneribus atque in prediis et possessionibus ampliare aut dando terrena  adipisci        ego domnus Fernandus”, Dei gratia Hispaniarum rex, una cum uxore mea Regina donna Urraca do Deo et Sancte Marie de Monte Rami et uobis donno Sancio eiusdem loci abbati (ilegible) / illam ecclesiam dictam Sanctum Cirpianum ut iacet in ripa de Sil sub Monte Penso in terra de Caldelas . Do igitur, cum ómnibus directis et pertinetiis suis. Et ut ab hac die prefatam ecclesiam / iure hereditario habeatis, presentis  scripti pagina confirmo. Et hoc facio pro remedio anime mee et parentum meorum. Si quis igitur, tam de meo genere quam de alieno hoc  meum factum / infringere temptauerit, iram Dei omnipotentis et regiam  indignationem incurrat et cum Iuda Domini traditore in inferno sit dampnatus et pro suo temerario aussu parti regie (ilegible) / persoluat et quod inuaserit uobis uel uoci uestre in quadruplum reddat. Et hoc scriptum semper maneat firmum. Facta karta in tudensi uila mense aprilis era Mº CCº VIII, regnante domino Ferdinando Legione, Extremadura, Galletia, et Asturiis. Ego dominus Ferdinandus, Dei gratia Hispaniarum rex, hoc scriptum quod fieri iussi, proprio robore confirmo./
Petru [Suariz] Dei gratia compostellane ecclesie archiepiscopus, confirmat
Johannes tudensis episcopus, confirmat                        Comes Urgll…. Aule regie maior do
Adan, auriensis episcopus, confirmat                Comes Gomez dominans in [le] mus [a]
Johannes, lucensis episcopus, confirmat                       Trastamara
Johannes minduniensis episcopus, confirmat     Comes Rodericus in Sarria
Fernandus, astoricensis episcopus, confirmat    Comes Petrus in Asturiis
Johannes, legionensis episcopus, confirmat                   Fernandus Roderici tenente territorio...
                                                                                  García Ramírez, signifer
                                                                                   Legionis regis
                                                                                  Uelascus Menendiz regis maiordomus...

            Ego Petrus de Ponte, domini regis notarius, feci scribo et confirmo.
            Nulli igitur, hominum hanc nostre confirmationis cartam infringere uel ei ausu temerario contraire. Quod qui presumserit, iram Dei omnipotentis incurrat et quantum inuaserit in duplum restituat pro aussu temerario regie parti in poenam mille morabitinos exoluat carta nichilominus in suo robore perseueret. Datam apud Auriam, XIV die maii era Mº CCº LXº (VI)
Bernardo, existente compostellano archiepiscopo.                                                                  ……… tudensi episcopo
Johannes, ovetensis episcopus              (Está roto el pergamino y no se pueden leer otras firmas)
Roderico, legionensis, episcopus
Nunone, astoricensi episcopo               Infante domino Petro, maiordomo domini regis tenente
Laurentio, auriensi episcopo                 Limiam, Legionem, Zemoram,Strematuram Trauseram
Michaeli, lucensi episcopo                    Domino Roderico Fernandiz signífero domini regis tenente Astoricam, Maioricam et Beneuentum.
                                                           Domino Roderico Gomez tenente Trastamaram mon[tem Migrum]
                                                           Domino Fernando Gutierrez tenente perticam Sancti Iacobi.
                                                           Domino Aluaro Roderici tenente Infantaticum (roto)
                                                           [Fernando] compostellano existente cancellario domini regis de cuius mandato firmavi (2)

Dorso: “Mano antigua: “San Cibrao” Nº XXII”.
Otra mano: “Confirmación del rey don Alonso de la iglesia de San Cybrao da Pena. Era de 1266. Rey don Fernando San Cibriao da Pena. 1208. Rey don Alonso su hijo confirma. 1266”.

CARPETA 1481         Nº 16 .-                                  5-2-1174
            Principium scripti fiat sub nomine Christi. Iustum namque atque congruum esse dignoscitur ut ea que a fidelibus christianis donantur,scriptis autenticis firmentur ac robotentur ne temporis / diuturnitate obliuioni tradantur, mexime in his rebús que ad Dominum et ad salutem animarum pertinere  noscuntur; ideoque, ego Uelascus Menendi recordor uerborum Domini dicentis: Date et dabitur uobis / et per prophetam: Date elemosinam et ecce omnia munda sunt uobis, et in Euangelio: Quod vnum ex minimis meis fecistis,mihi fecistis, simulque cognoscens pactum quod pepigeramus ego supradictus Uelascus / Menendi et uxor mea Eldora Aria cum bone memorie dommo Santio,monasterii Montis Rami abbate....et cognoscendo perscripti...confirmare et roborare uolens, pro remedio animarum nostrarum / et peccatorum remissione et quia in uita nostra tenemus quandam uillam in Raueneda iam dicti Monasterii Montis Rami que dicitur Concyeyro. Do itaque omnipotenti Deo et ecclesie Sancte Marie de Monte / Rami et eiusdem loci abbati dopmno Petro ceterisque fratribus ibidemque commorantibus presentibus et futuris ut mihi uxorique mee dopmine Eldore memoria  ...tatione ordinisque acurim perhenniter / perseueret do et concedo uillas et hereditates quas cum supra dicta uxore mea Eldora Arias ganaui; uidelicet, Gauin integram et medietatem de Couas in Monte de Ramo / sitas et medietatem de Pelagiones in costa de Sadur. Dono igitur, atque concedo ego supradictus Uelascus Memendi cun uoluntate et consilio iam dicte uxoris mee Eldore / Arias, Deo et uobis iam dicto abbati dopmino Petro de Monte de Ramo ac monasterio uestro et fratribus presentibus et futuris supranominatas uillas cum suis terminis et locis antiquis prout in uestigari et inueniri potuerint ut iure hereditario habeatis et possideatis et quidquid ex eis facere uolueritis, faciatis. Si quis autem uir aut si qua femina mei generis aut alterius / germinis(sic)hanc nostre helemosine seu uenditionis kartam irrumpere aut annulare temptauerit et preualuerit, sit anatema maranata et a Deo et a me maledictus et a matre ecclesia segregatus et cum Iuda Domini traditore in perpetuum dapnatus nisi satisfecerit et male acta plenarie emmendauerit. Insuper exoluat monasterio Montis Rami et / regie dignitati sex millia solidos probate monete, et quantum inquietauit in duplum restituat, atque karta ista indisrupta et illibata perhenniter perseueret. Notumque / sit omnibus hominibus ad quos karta ista peruenerit quod ego sepedictus Uelascus Menendi teneo duos casares in Uillare de Canibus et cum uxore mea supra dicta dopmina Eldora Concyeyro in uita nostra tantummodo de monasterio Montis Rami in precio pro / iam dictis uillis, locis --------- Gauin, Couas, Pelagiones, sicut supra diximus. Hoc statuens es modes ómnibus ut in die / obitus mei sine contradictione Abbas Montis Rami et fratres eius accipiant iam dictos  casares et Concyeyro ad integrum. Si quis eos forte prohibere uoluerit, maledictionibus que superius / scripte sunt subiaceat et debita omnia, ut dicta sunt, monasterio Montis Rami ac regi terre exoluat.Facta karta confirmationis nonas februarii era Mº CCº XIIº, regnante rege  dopmino Fernando in Legione, Gallecia, Asturiis et Strematura; Fernando Puntü (¿ tenente Allariz, Uelascu Menendi, Pennam Fidelem, Menendus Uelasqui, Sanctum Iohannem / de Barra, Fernandus Sanci, Caldelas. Ego igitur, Uelascus Menendi hoc scriptum fieri iussi et propia manu roboraui.
Hohannis, braccarensis archiepiscopus, confirmat
Petrus, Dei gratia compostellanus archiepiscopus, confirmat
Johannis, lucensis episcopus, confirmat
Auriensis, ecclesia vacat
Alfonsus, eiusdem sedis decanus, confirmat
Nunus archidiaconus, confirmo – Lupus archidiaconus, confirmo – Alvitus archidiaconus, confirmo – Petrus testis – Pelagius testis – Nunus testis – Nunus testis, confirmo – Pelagius Abbas Cellenoue confirmo – Rami Menende, ecclesie Sancti Stephani Abbas confirmo – Fernandus, ecclesie Sante Cristine Abbas,confirmo – Suerus qui notavit confirmo – Fernandus Sacti, confirmo. (El documento está roto y no se leen más nombres)….
(Dorso): “Donación de Velasco Méndez y de su mujer Eldora Arias de la villa de Gabín y de la mitad de Cobas y de la mitad de Pelagiones y de Concyeyro. Era de1212.
            Pergamino en letra gótica magnífica, pero en muy maña conservación. En algunos lugares solamente se puede leer a base de interpretación con otros lugares paralelos de otros pergaminos. Falta la esquina inferior derecha donde deberían figurar algunas firmas de testigos.
            En el Archivo Histórico Provincial de Orense existe copiado, en parte, este documento en el Legajo 125.
            Otras manos escribieron al dorso: “Donación que hace Velasco Menéndez al monasterio de la aldea de Gabín y de San Juan de Cobas de la mitad con montes y tierras. Hera de mil y doscientos y doze años”.
            Otra mano:”A siete días del mes de noviembre de mil e quinientos e veinte e hun años, ante los Presidente e oidores…”

CARPETA 1481         Nº 17 .-                                  2-2-1183
            Alfonsus IX Dei gratia Castelle et Legionis et Gallaecia rex, ómnibus in regno meo notum / facio donationem  firmiter do et concedo in perpetuum dopno abbati et fratribus  Sancte Columbe / (…celle qui Deo et Sancte Marie serviunt et Ordini Cisterciensi evo perhenni illud meum / cautum Sancte Collumbe et Souto Vermundi per suos términos et divisiones antiquos con / (…) vilares cum Moyalde et con Castrellos de Yuso et con Berrandi et Trabem / (…) et Argimi nomina propia loquorum con quanta ibídem habeo uel  habere de hereditates pertinentes ad dictum cautum et loca supradicta de meo iure ac / realengo ita quod deynceps nemo demandet vos villas nominatas. Do uobis illud / cautum et ipias uillas nominatas in cautum (et omnes) suas hereditates iures Sancti / Cipriano in aquiis et molendinis, in (…) et seminis, in montibus  et pascuis con / suis dereituris, con suis ecclesiis et presentationibus et con totum meum iure prout potueritis inuenire. Do uobis alias hereditates in Souto Ueremundi / qui sunt de meo realengo itaque  deynceps nemo demandet pro uoce regia aliquatenus (?) / Et hoc igitur eis facio pro remedio anime mee et parentum meorum, et illam uo / bis et ómnibus succesoribus uestris iure perpetuo uti ab hac die de meo iure et de omni / regia potestate auferatur et in uestro dominio tradita sint con iure ciuile et cri / minale euo percenni, et ut (……) et ómnibus qui ibídem Deo iu / (…) exibentur. Si quis igitur, contra hoc meum uoluntarium factum uenire / presumpserit et hanc meam donationem et cartam modo aliquo infringere atentatue / rit, iram Dey Omnipotentis habeat et regiam indignationem incurrat, et sit malle / dictus usque in septimam generationem. Et insuper pectet mille aureos, medietatem / persona regis et medietatem predicto monasterio. Facta carta in ciuitate Legionensi IIº mense februarri, era Mº CCº XXI. Ego Alfonsus Dei gratia rex,supradictan hanc cartam / roboro et confirmo.
[Petrus] compostellanensis archiepiscopus
Alfonsus, auriensis episcopus   Dopno Petro Fernandez tenente Asturiis et Legionis
[Bertrandus], tudensis episcopus          Petro Petri Goterri, maiordomo regis
[Rodericus], lucensis episcopus            Dopno Fernando Alvarez, regis (…) in foro
O(…), minduniensis episcopus Dopno F. Gutierres, Lunam et Torum(?)
[Iohannes], legionensis episcopus         Dopno F. Fernandi Trastamaram et Monte Fortis
                                                           Dopno Pero F. Caldelas
            Gundisalvo (….) regis notarius - Martinus Munius
(Dorso): Casi ilegible: “Donación que el rey don Alonso hizo de su coto al convento de Santa Columba, con el derecho de aquella iglesia. Cax. 1, Leg.1, Num. 12”. Otra mano: “Donación de la granja de Santa [Columba] de Monte Rey”.
            Documento con buena letra gótica, pero deteriorado. Mide 24x19 cms.
CARPETA 1481         Nº 18 .-                                  12-7-1175
            In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen. Notum sit ómnibus tam presentibus quam futuris quod controversiam que vertebatur inter fratres  militiac Sancti Iacobi ex una parte et monasterium de Monte de Ramo / ex altera supra hereditate  de Salzedo quod est in Lemos mediantibus domno Afonso auriensi episcopus eiusdemque decano, et Pelagio, abbate Sancti Stephani frater (h) a domno Papa iudicibus deputatis, necnon / et domno Laurentio, ursariensis abbate (di qua talr. E. sopita) placuit siquidem, utrique parti quod ipsam hereditatem inter se per médium amicabiliter et sine fraude dividatur, tam edificia / quam terras dictas  et indictas cum pratis, pascuis, montibus, fontibus, et reliquis ómnibus ad ipsam hereditatem pertinentibus supradictas a fratribus militie Sancti Iacobi dicto monasterio ducentis solidis in recompensationem / expensarum quas pro eadem recuperanda facerant hereditate conuen (…) et de consensu et uoluntate partium ut utraque portionem suam in integrum possidere totam ipsam hereditatem unanimiter / et concordi dilectione manuteneant pariter et defendant et ut decet utriusque religionis honestatem invicem diligant, foveant benignius et ament. Verumtatem ut pactum istud irreuo / cabiliter obseruetur, statutum est ab eis communiter per hunc scriptum perpetuo ualiturum, quod si qua partium alicuis suggestione uel motu qulibet ab hoc pacto resilire temtauerit, alteri parti quingentos morabitinos sine contraditione componat, et si quid inuasuerit, dúplex et habea(nt) partes quidquid in aliis instrumentis quid huic (            ) passit abuiare quantum ad hume articulum de cetero nullam / habeat firmitatem. Ut antem hac scriptura plenum robur obtineat, predicti iudices et domnus Abbas ursariensis (Osera) et magistri dicte militie, necnon et Abbas de Monte de Ramo, eam sigi / llorum suorum munimine sicut eorum manifestate (…) roborare decreuerunt. Tenetur autem, predictus Abbas de Monte de Ramo sui conuentus assensum facere adhiberi ad comfirmatio / nem huius scripti. Similiter domnus Sancius frater militie Santi Iacobi, assensum sui magistri. Facta carta apud Auriam, era Mª CCª XIII IV, idus iulii, regnante rege domno Alfonso in Legione, Strematura, Asturiis et Gallecia; domno G. Iohannis tenente Limiam, episcopo domno Afonso regente Auriam. / Ego Gundisaluus, abbas de Monte de Ramo, confirmo.- Ego Iohannes Petro, monacus eiusdem, confirmo.- Ego Velascus Petro, monachus, confirmo.- Ego Nuno, conuersus de Meira, testis.- Martinus Petri, magister, testis.- Petrus Fernandi de Lausada, testis.- Alfonsus, archidiaconus auriensis, testis.- R(odericus) Fernandi, canonicus auriensis, testis.- Petrus Petri, portionarius auriensis, testis.- Petrus Fernandi, portionarius auriensis, testis.- Fernandus Roderici, portionarius auriensis, testis.- Martinus Alfonsus, canonicus auriensis, testis.
DORSO: “Don Gonzalo, abbad de Montederramo. Era 1213”
Otra mano antigua: “Conveniencia de Salzedo
Otra moderna: “Conveniencia qie ubo entre este monasterio y la Orden de Santiago sobre la granja de Salzedo la qual parten por medio. Era de 1213.

CARPETA 1481         Nº 19 .-                                  13-1-1207
            Era Mª CCCª XXIª anos, primeiro día de outubro. Sabean quantos esta carta viren como en presencia de min Juan Pérez, notario jurado do concello de Monforte vi una carta que mostrou don Abandino et Pero Vidal et Juan Figarço, de Villa Chaa de Salvador e me rogaron que desse ende o traslado a García Gonçalvus, morador de Villa Chaa de Salvador feita en esta maneira: “Notum sit ómnibus presentibus et futuris quod nos Gundisalvus, Abbas Montis Rami, et totus eiusdem loci conventus facimus fórum et cartam tibi Johanni Petri da Fonte et tibi Michaeli Petri de Linares et tibi Johanni Johannis er filiis et nepotibus vestris et omni cognationi vestre in perpetuum, de hereditate nostra de Olivar qui iaet in loco qui dicitur Lamas, et dividitur per Nesperariam de una parte et de alia per Rigarium (?) de Lamas. Tali condictione bobis eam damus, quod laboretis et paretis bene et detis inde dicto monasterio annuatim quartam de pane et de legumina et tertiam de vino et unam quartam de vino in torculari et duas dineradas de pane singulorum denariorum et unam gallinam. Praeterea, si fórum istum venderé colueritis vel supinorare, primo nobis vendatis vel supinoretis quam alii. Quod si nos noluerimus comprare, tali homini vendatis qui compleat nobis bene et integre predictum fórum in pace. Si forte contigerit,quod factum esse  non credimus, ex parte nostra vel vestra hanc cartam infringere voluerit , maledictus et excommunicatus et ab acclesia Dei separatus. Insuper pectet dono regi centum morabetinos. Facta carta idus ianuarii, era de millº CCº quadragessima Vº, regnante rege Afonso in Legione et in Asturiis et in Gallecia. In sede auriensi, Alfonso episcopo, Rodericus Fernandi tenente Caldelas, tenente Lemos Fernandus Guterri. Qui presentes fuerunt: Fernandus et Pelagius, monachi, Didacus, testis, Fernandus Petri, testis, Gundisalvus, testis, Velascus Petri, testis. Fernandus, confirmo, Petrus, confirmo, Tomas, confirmo, Suarius confirmo. Johanni qui notuit. Rodericus confirmo. Eu Johan Pérez, notario, a rogo das partes sobreditas, fiz este traslado desta carta ante los presentes e outorgantes e poño ý (Señal de notario) meu signo en testemuyo de verdá. Que presentes foron et suas testemuyas deron: Pero, capellanum de San Marco (?) Arias Eanes, da Cendra, don Miguel Dog(... ) , abad de San (…)
(Dorso): “Traslado de un foro hecho a Juan Pérez, da FOnte e a outros, de la heredad de Olivar, sita en el lugar de Lamas. Pagarán quarta de pan e tercia de vino. Era de 1245. Nº I. Villa Chaa. Pineyra.”.Documento de lectura difícil. Mide 15x20 cms.


CARPETA 1482, Número 1 y 2                                 1207
            Principium scripto fiat sub nomine Christi. Utile quidem ac / congruum esse dignoscitur ut ea que a prudentibus viris / aguntur, autenticis scriptis firmentur, ne diuturnitate temporum / obliviscantur  et errores mendaciorum augeantur. Quapropter, ego / Gonsaluus Abbas Montis Rami et omnes fratres eiusdem loci / facimus placitum “Johanni Petri de Uilla Plana et filio eius Johanni Johannis et Michaeli Pelagii et filio  eius Gonsaluo Michaeli” clerico de Uillaplana et Guirre-/ yro de Saluadur et Pedro Pelagii de Saluadur, de hereditate / nostra quam habemus in Ybedo iuxta Pinariam, tali pacto ut / eam ipsi et generatio eorum perpetuo iure possideant et de ea / predicto monasterio tertiam partem de uino et quartam de pane et / médium de decimo omni anno prebeant et de fructu arborum / singuli unam cestam de sextario tribuant. Deinde in inuquoque anno / unusquisque per se, reddat nobis cerca festum Sancti Michaelis unam quartam / de vino, unamque  galliñam et duos panes de tritico, valentes singulos / denarios. Post obitum vero, unuquisque non relinquat hereditatem nisi / uni de filiis vel filiabus suis qui supradictum debitum monasterio Montis / Rami  persolvat. Et ita faciant semper filii eorum post eos et non relin-/ quant eam aliis consanguineis, nisi uni de filiis vel filiabus suis. Si quis / forte, de istis vel de filiis suis aut etiam de nepotibus cui ius hereditatis/ traditum fuerit sine semine obierit vel non habente semine, habitum religionis in aliquo loco recipere voluerit, fratres  Montis Rami hereditatem/ illius recipient. Preterea, tali conventione  damus eam illis possidendam, ut si forte,/ quod ábsit, aliquis ex illis qui ius hereditatis tenuerit homicidio vel fame / aut etiam necesítate constrictus fuerit aliqua et ius quod in hereditate habet vendere / vel supignorare voluerit, prius eam monasterio Montis Rami vendat vel sub-/pignoret quam alteri, per considerationem III orum bonorum hominum; aut etiam, si fote eam / in elemosinam dare voluerit, nobis tribuat et non alteri. Firmamus etiam, quod si nos / eam non potuerimus vel noluerimus emere et aliquis eam emerit, supradicta debita / fratribus Montis Rami omni anno persolvat. Si quis vero, quod fururum esse non credimus, ex / parte nostra vel vestra venerit et hanc cartam quolibet modo infringere voluerit, / in primis iram Dei incurrat et a liminibus sanctae ecclesiae extraneus efficiatur, et insuper / cui litem intulerit C aureos pectet. Facta cartula in era Mº / CCº quadragessima (sic) Vº, regnante rege Adefonso in Legione et in Asturiis / et in Gallecia; in sede auriensi Adefonsus episcopus; Rodericus Fernandi, tenente Kalde / las; Fernandus Guterri, tenente Limia Gonsaluus Iohannis  tenente Lemos./ Iohannis qui notuit.- Ego Gonsaluus, Abbas Montis Rami, una cum fratribus / hanc kartulam manibus nostris roboramus.- Fernandus, testis.- Pelagius Gualteri, testis – Rodericus Pelagii, testis – Fernandus Pelagii, testis – Didacus testis – Gunsaluus, testis – Velascus, testis – Fernandus confirmat – Johannis confirmat Petrus monachus confirmat – Tomas confirmat – Suerius confirmat – Rodericus Pelagii firmat”.
Nº 1.- (Dorso): “Foro. Frey Gonzalo, Abbas, afora a Johanno Petro de Villaplana una heredad en O Ybedo cerca de Piñeira. Año 1240. Kaldelas Cabe S. Payo. O Ybedo iuxta Piñeiram – Nº DCLXXXVIII-O
            Es una carta partida por ABC en su parte superior en forma ondulante. Mide 21 x 19 cm.
Nº 2.- (Dorso): “C de una heredad en O Ybedo a Pedro Pérez, clérigo de Villa Chaa y a Gutiérrez de Sadur. Era de 1245 – Piñeira – Nº LXXVI”. Mide 13,50 x 29 cms.
            Lo subrayado en el texto corresponde al segundo documento. Ambos originales se distinguen únicamente en que el 1 contiene el texto  entercomillado. Lo subrayado va en el 2 al fin con remisión a sus respectivos lugares. También en el 2 van los testigos en orden un poco diferente.

















CARPETA 1482         Nº 3 .-                         1216
            Notum sit ómnibus tam presentibus quam futuris quod ego Gundisaluus Abbas Montis / Rami una cum omni conuentu eiusdem loci facio pactum et placitum firmissimum tibi Iohanni Fernandi et uxori tue Martine Suariz de nostro momte quem habemus / in Santo Ioanne de Coua, scilicet, illum locum quomodo diuiditur hereditas Santi Ioannis de Uilla / Marín sicut est nostri iuris et per aquam de Deuesa Rotunda quomodo intrat in aqua de Pescoso./ et pro teleiro et supra ut labores prout melius potueris et facias ibi  casas et po-/ pulos et habeas pro iure hereditario tu et unus filius semper de tua generatione. Et sciendum est quod dabis de toto pane quartam et pro foros IIII florinos et filii tui qui nati / (no legible por gastado) ueniat ad istam tuam hereditatem si fuerunt mul -/ ti nisi unus qui  compleat nobis directuram nostram. Alii uero ingrediantur ad montem et / laborent et faciant nobis singulos foros qui fuerint generationis tue. Sciendum est etiam  quod si illo loco de nido de nultrare ninum lauoraveris dabis / nobis terciam et decimam plenam. Et benedictus Suariz sit in societate cum societate / huius hereditatis a Iohannis Fernandi et filii sui similiter. Et det / quintam de pane et pro foros III florinos ita quod  unus filius solus remaneat in / sua uoce, alii autem filii, si lauorare uoluerint, faciant singulos foros./ Et sitis uasalli nostri et nos defendamus uso. Et si non potueritis lauorare,/ remaneat hereditas nobis. Facta karta era Mª CCª Lª IIII regnante re-/ ge Alfonso in Legione et Gallecia. Et qui pactum fregerit, pectet alteri parte C florinos. Petrus, testis.- Iohannis, testis.- Pelagius, testisd.
(Dorso): Tenente Lemabus Gundisaluo Fernandi,()incellario regis.- Supra manu sua maiorinus Iohannes Ordonii/ Episcopo lucensis. Roderico Scdo.- Archipresbitero Iohanni. DORSO: Fernandi de Castro anti (?). Electo / in monasterio Montis Fortis Pelagio Fernandi. Ego Gondisaluus,Abbas Montis Rami cum toto conuentu eiusdem loci istam kartam roboramus et confirmamus. (Hay un signo en forma de cruz)./ Fernandus monachus notarius./
Fr. Gonzalo, Abbas, afora a Juan Fernández y a su mujer y a una voz des monte de San Juan de Coua así como en este foro se debide y parte. Año 1254. Nº IIII.- Lemos.- De santo Iohanne de Coua
            Mide 22x16 cms. Buena letra y regularmente conservado. Es una carta partida por ABCD en su lado derecho.
            Es una carta partida por CIROGRAPFVM a forma                  en el lado derecho.

CARPETA 1482         Nº 4  y  5.-                              1217
            In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, ame. Ego Gundisaluus, Abbas Montis Rami / et omnes fratres facimus placitum tibi Petro Gundisalui et uxori tue Marine Iohannis et se / mine uestro, amborum (quod si Petrus Gundisalui uel Marina Iohannis alios filios habuerint ex / alia parte non sint heredes in isto placito, nisi ipsi quod in unum habueritis) de nostra he/reditate quam habemus in Pinariam iuxta molendinum, sicut diuisa est,cum ómnibus arboribus / que ibi sunt. Tali pacto eam damus uobis et semini uestro, sicut dicimus, ut iure perpetua eam posi / deatis, et de ea predicto monasterio tertiam partem de uino et quartam de pane et totum decimum omni / ano prebeatis de fructu arborum unam cestam de sextario tribuatis. Deinde, in unoquoque anno / reddatis nobis circa festum Sancti Michaeli unam quartam de uino, unamque gallinam et duos panes de / tritico, ualentes singulos denarios. Post obitum non relinquatis  hereditatem nisi uni de filiis uel / filiabus qui supradictum debitum monasterio supradicto persolbat; et ita faciant semper filii eorum post eos  / ut non relinquant eam aliis consanguineis, nisi uni de filiis uel filiabus suis. Si forte uso uel filii /uestri siue nepotes cui ius hereditatis traditum fuerit sine semine obierit uel,non habente semine, ha / bitum religionis in aliquo loco recipere uoluerit, fratres Montis Rami hereditatem recipiant. Preterea, tali / conuentione damus eam uobis possidendam, ut si forte, quod ábsit, aliquis uestrum qui ius hereditatis tenu /erit omicidio uel fame aut etiam necesítate aliqua constrictus  fuerit et ius quod in hereditate habet / uendere uel subpignerare  uoluerit, prius eam monasterio Montis Rami uendat uel subpigneret quam alteri / per considerationem IIII bonorum hominum. Aut etiam  si forte eam in elemosinam dare uoluerit, nobis tribuat / et non alteri. Firmamus etiam quod si nos eam non potuerimus uel noluerimus emere et aliquis eam emerit,supra / dicta debita fratribus Montis Rami persoluat omni anno. Si quis uero, quod futurum esse non credimus, ex parte / nostra uel de sua uenerit et hanc cartam quolibet modo infringere uoluerit, in primis iram Dei incurrat / et a liminibus sancte ecclesie extraneus efficiatur et insuper cui litem intulerit C aureos pectet. / Facta carta in era Mº CCº Lº Vº regnante rege Aldefonsus in Legione et in Asturiis et in Gallecia. / In sede auriensi Fernandus[Mendez]episcopus.- Rodericus Fernandi tenente Caldelas.- Fernandus Gutierri tenente Limiam./ Ego Gundisaluus, Abbas Montis Rami, una cum fratribus hanc cartulam manibus nostris robo / ramus. Fernandus, testis.-
Fernandus testis           Velascus, testis Petrus, monachis, confirmat
Pelagius, testis  Gonsaluus, testis          Fernandus, confirmat
Petrus, testis                                                    Iohannis confirmat
Suerius, testis               (Hay una cruz) Tomas confirmat
                                                                       Menendus confirmat
                                                                       Rodericus, confirmat
DORSO: “C de una heredad cerca del molino de Piñeyra, era de 1255”.
Mano antigua: “Ca de Pineyra”
Mide 19x23 cms. Letra hermosa y en buena conservación.

CARPETA  1482    NUMERO 5.-  
            Es igual en todo al número anterior 4. Mide 19x25,50 cms. Al dorso dice: “Foro hecho a Pero Gonzalez y a su mujer Marina Iohannis de una heredad que está en Pineyra cerca del molino. Año de 1255. Pineyra. Nº CCCCXXIIII. Mano antigua: “Pyneyra”.
CARPETA 1482         Nº 6.-                                     1218
Dorso: “Tamagos. Carta deventa que se hace al monasterio de una heredad en Tamagos que se llama Cabeza de Mouro a Fonte Darnaes et dece Astrada”. Véndese libre. Era 1256”.
In nomine Domini. Ego Menendus Fernandi cum filio meo Johanni Menendi, facimus kartam tibi domno abbate Gulielme de Sancte Marie de Monte de Ramo / et conuentu de hereditate que habuimus in Tamaganus pernominata Da Cabeza do Mouro a Fonte Darnaes et Dece Astrada de sumis (?) / Hgo ista ec. Dice uso habeatis per ipsa mea do Fachedo que est inde mea a séptima pro pretio quod inde accepimus LXX solidos (et……) tantum nobis et / uobis placuit. Et nichil remansit pro dare. Hodie habeatis uso illa firmiter et omnis posteritas uestra cunctis temporibus secula seculorum. Et si aliquis homo uenerit qui hoc nostrum factum frangere uoluerit, quantum ualet tantum duplet. Et insuper pectet mille florinos domno terre./ Factum mense iunii / era Mª CCª Lª VIª. In Legione, Alfonsus rex; in auriensi, episcopus Fernandus; archidiaconus Egidius; tenente Lobarzana Martinus Sancii, sub manu ipsius (   ) Lupi. Ego Menendus Fernandi cum filio meo Johanne Fernandi in hac karta manus nostras roboramus. Testes: Sancius, presbiter.- Durandus, presbiter.- Petrus, presbiter, confirmat.- Magister V(incentius), confirmat.- Andreas Martinus notuit”.
Pergamino en buenas condiciones y con buena letra. Mide 27x27cms.

CARPETA 1482         Nº 7                                        Año 1219
            DONACIÓN.- [Principium scripti fiat] sub nomine Christi. Notum sit ómnibus hominibus, tam praesentibus quam futuris, quod ego dominus Petrus For[tuni cum] mea dopmna Velasquida, una cum consensu filie mee Guncine Petri, damus et concedimus, bona voluntate et bono animo, vineam nostram propriam quae iacet inter grangiam Montis Rami, Palacium nomine / et villam quae dicitur Tamagonus et domum illam quae est iuxta vineam, quam propriis fecimus expensis. Et hoc  facimus / pro remedio animarum nostrarum et parentum nostrorum et ut simus participes orationum supradictorum fratrum / et totius Ordinis Cisterciensis. Praetera, sciendum est quod supradicti fratres debent dare ius illud quod pertinet / ad ecclesiam de Tamagonus. Sicut ego solebam dare. Si quis autem de meo genere vel de alieno contra hoc  / factum meum spontaneum venerit et illud infringere temtaverit, sit maledictus et excommunicatus et cum Iuda traditore / in perpetuum dampnatus. Insuper pectec C. morabetinos regnante Alfonso in Legione, in Asturiis et in Galletia. In auriensis sede, episcopo Laurentius; Martinus Sancii tenente Limiam et Baroncele.
Dorso: Tamagos. Donación. Don Petro Fortuniz da una viña y unas casas a este monasterio en Tamagos. Era 1257”. Mano antigua: “Tamagos”.Mide 22x10 cms. Tiene forma apaisada. La letra es gótica muy legible.

CARPETA 1482         Nº 8                            Año 1219
Dorso:”Concierto entre Rodrigo Pérez (borrado nombre originario de Pedro) de Quiroga y el monasterio. El dicho da al monasterio una heredad que está en la hermita de San Miguel”.
            Obliuionis incommoda fidelis expellit pagina. Quapropter, ego Rodericus Petri de Queiroga notum / facio ómnibus, tam praesentibus quam futuris, hanc kartam inspecturis, quod ego facio firmissimum pactum cum / abbate Montis Rami et cum ómnibus fratribus eiusdem loci, tam praesentibus quam futuris, de concambio de una hereditate mea / quae est in uilla Sancti Michaelis. Et hereditas illa est in una hermita quae dicitur Sancti Micaelis. Et ego, supradictus / Rodericus Petri, do fratribus illis quicquid habeo in loco illo, tam in vineis quam in hermita et arbores fructuosas / et infructuosas et a minima re usque ad máxima quicquid mei iuris est. Et ipsi supradicti fratres dant mihi / bono animo et bona voluntate, medietatem cuiusdam ville que dicitur Salzedo que est in territorio de Lemos, / que est hereditas su propia, cum ómnibus que pertinent ad supradictam hereditatem, cum exitibus et ingressibus, cum vineis/, cum terris cultis et incultis, cum pascuis et montibus, cum rivis et fontibus, cum arboribus fructuosis et infructuosis. Et sciendum quod ambe supradicte hereditates; scilitet, Salzeda et illa hereditas  que est in hermita / Sancti Micaelis, ad mortem supradicti Petri Roderici debet remanere monasterio libera et sine omni contra /dictione; Salzeda cum omni medietate rerum mobilium, et alia medietas debet remanere uxori et / fillis suis. Hereditatem Sancti Micaelis debemus accipre sicut eam invenimus. Praeterea, sciendum est quod ego / supradictus Rodericus Petri, debeo dare annuatin fratribus Montis Rami tres modios vini pro cognitione / iuris hereditatis Sancti Micaelis et quartum modium vini pro salute mee anime et uxoris mee et omnium parentum / meorum. Si quis, autem, de meo genere vel de alieno, contra hoc meum factum spontaneum venerit et infringere voluerit, sit maledictus et cum Iuda traditore dampnatus et poenas patiatur infernales, nisi /  a tanta temeritate resipuerit. Et pectec supradictis fratribus quingentos aureos et parti regiae totidem/. Facta karta in era M.CC.LVII, regnante rege Adefonso in Legione, in Asturiis et in Galletia; in astoricensis sede, Andreas episcopus; Rodericus Fernandi tenente Kaldelas. Garsie Petri, testis; Sancius Petri, testis; Gutterius, testis, Nunus Alfonsi, testis; Johannes Uermundi, testis; Fernandus Petri, testis; Fernandus Petri, testis; Micael Roderici, testis; Petrus Pelagii, testis.
            Pergamino en buena conservación partido por CIROGRAPHVM en su parte superior. Mide 22x25cms. Corresponde al año de nuestra era 1219.

CARPETA 1482         Nº 9                            Año 1221
            Notum sit quod nos donnus Fernandus Menendi et uxor mea donna Maior / Garsie de Ambía, inteligentes tortum et forciam quam demandabamus donno / G. abbati, et conventui de Monte Ramorum super ecclesiam Sanctae Marie de Castrelo quam / dicebamus quod erat nostra, et nos scimus et dicimus pro veritate quod donuus Garssia Didaci tenuit dictam ecclesiam de monasterio de Montis Rami in préstamo / et in morte sua mendavit dicto monasterio. Nos vero, videntes periculum a / nimarum nostrarum, quitamus dictis abbati et conventui totam demandam quam illis / faciebamus super ecclesiam dictam de Castrelo, ut habeatis ipsam iure / perpetuo; et propter hoc, dederunt nobis CC. A. Si quis igitur, tam de genere nostro quam / de extraneo, contra hoc factum venire voluerit, pectet C. morabitinos, medietatem regi et medietatem uim patienti et sit maledictus. Facta carta / in era M.CC.LªIXª, regnante rege domno. Afonso in Legione et in Asturi/is; episcopo auriensis, donno L[aurentio],tenente Caldelas donno R. Odericus Fernandi. Qui viderunt et audierunt: Petrus Artarius  Pérez (¿), testis; Suerius, celarius, testis; Fernandus Petri, testis; Velascus Petri, testis; Fernandus Villaza, testis; donnus Petrus Inangon Mogo, testis; Petrus Uel(ascus) de Caldelas, testis; Gundisalvus Menendi de Ambia, testis; Rodericus Menendi, testis; Lupus Inoogu Moogu(¿) D`Tyora, testis. Ego Fernandus Mendi et uxor mea donna Maior Garssie hanc cartam, quam / fieri iussimus, roboramus. Johannis Parentis qui notuit de mandato eorundem.
            Dorso: “Patronato de Santa María de Castrelo. Don Fernando Méndez y su mujer doña Mayor García de Ambía se apartaron del pleito que pusieron a don Gonzalo, abad, sobre la presentación de la iglesia de Santa María de Castrelo por el peligro de sus almas en retener  el derecho del monasterio. Era de 1259. Juan Parente, notario”.Mano antigua: “Iglesia de Castrelo”.
            Pergamino en buena conservación y buena letra. Mide 15 x 21,50 cms.
CARPETA 1482         Nº 10                          29-8-1223
            In Dei nomine. Ego Abbas Egidius tibi Petri Gundisalui et uxor uestra María Pelaiz facio uobis cartulam de mea hereditate que / habeo ubi clamant Ambas Aquas. Do uobis eam tali pacto ut laboretis et possideatis secundum posset (sic) uestram et detis inde michi uel uoci mee medietatem de uino et quartam partem de pane et in directo amnuantim XVIII numno et ibi faciatis domun / et lagare. Hec autem faciente et consulente abeatis eam ómnibus diebus uite uestre et post obitum uestrum remaneat ad uno filio et nunquam / sit diuisa et det medietatem de uino, et de pane quartam partem et unicuique auni duobus IIII florinos et sit semper obediente cum directura / qua supra scriptum est. Et si uenerit tali necesítate, quod abeat, neudere ueceta (sic) ingeatur dicta hereditate, quod si noluerit emere cuicumque uo / luerit [vendat] qui pactum dictum impleat. Ego Abbas Egidius tibi Petri Gundisalui et uxor tua Maria Pelaiz dictam hereditatem/ do et concedo et hanc cartulam quam fieri iussi manibus nostris roboramus.Si quis homo hanc pactum rumpere  presumperit / tam ego uel uoci mee, sit maledictus et cun Iudas traditore sit dimersus in inferno et uoci rege pectet 2 et uobis uel uoci uestre / duplet hereditate. Facta carta IIIIº kalendas septembris era Mª CCª LXª I regnante rex Alfonsus in Legione. Tenente Kaldelas Roderici Fernandi. Episocpo auriensis ciuitatis Laurencius. Qui presentes fuerunt et testimonia fecerunt : Petrus Adefonsus, presbiter, testis.- Johannes Rodericus, testis.- Martinus Ordini, presbiter, testis.- Petrus Johannis, diaconus, testis .Martinus Uelasci, testis Johannes Petri, testis       Rodericus, confirmat.Fernandus Fernandi, testis          Fernandus, testis Ordonius, confirmat.Petrus Fernandi, testis.          Fernandus, confirmat.   Petrus qui notuit, confirmat
Dorso: Mano antigua: “Carta de hum lugar entre Ambas Aguas, tierra de Caldelas. Era de 1261”.
            Pergamino de regular letra y conservación. Es una carta partida por ABCD en el lado inferior. Mide 29,50 x 10,50 cms.

CARPETA 1482         Nº 11                          1223
            Principium scripti fiat sub nomine Christi. Notum sit omnibus hominibus hanc cartam inspicientibus presentibus  et / futuris quod ego G/onsaluus/ Abbas Montis  Rami et omnis conuentus eiusdem loci facimus kartam tibi Fernando Gunsalui / de una hereditate nostra quam habemus in Pinariam et est ipsa hereditas duas leiras de singulis foribus una iacet / subtus grangiam de Pinariam inter grangiam et riuulum quomodo est diuisa per suis terminis,tali pacto ut des de illa in / uita tua tertiam partem de pane et de uino et médium de decimo et unum solidum circa festum Sancti Michaelis in / directo et omnia annuatim por foro persoluat in uita sua. Post mortem uero tuam dimittas  hereditatem uni de filiis / tuis qui annuatim reddat monasterio Montis Rami medietatem de pane c de uino et unum solidum circa festum sancti / Michaelis et ita semper faciant filli ut non relinquant hereditatem aliis consanguineis suis nisi uni de filiis uel filiabus suis / qui supradicta debita monasterio supradicto reddeant. Alia uero leira iacet super grangiam de Pinaria quomodo est diui / sa per suos términos. Sic habes eam tali pacto ut tu et uni de filiis uel filiabus tuis cui ius (tradideris) detis inde (…) / de pane et tertiam de uino et medium de decimo et annuatim circa festum sancti Michaelis II panes ualentes / singulos denarios et unam gallinam atque unam quartam de uino et unam cestam de poma de uno sextario./ Si forte tam tu quam filius tuus qui hoc ius tenuerit, hanc hereditatem uendere uel supinorare uel donare aut in / elemosinam  dare uolueritis, pro monasterio Montis Rami totum faciatis, quod si eam comprare noluerint cum / consilio et uoluntate abbatis et conuentus Montis Rami eam uendatis tali homini qui forum supranominatum / dictum monasterio Montis Rami annuatim compleat, quod si non fecerit, perdat hereditatem si emmendare / noluerit. Si forte, quod ábsit, de nostri uel de uestris hanc kartam uiolauerit, imprimis iram Dei / habeat in pena pectet C solidos, medietatem parti regie et medietatem uoce pulsanti. Facta / carta in era Mª CCª LXª Iª, regnante rege Adefonso in Legione, in Asturiis et in Ga / llecia. In lucensi sede episcopus Ordonius, Fernando Guterriz tenente Lemos. Qui presentes fuerunt, / uiderunt et audierunt: Petrus, testis.Velascus, testis.Pelagius testis.Suerius, testis Iohannes, testis. Menendus, testis
Dorso: “A Fernando Gonsalbus de unas leyras en la granja de Pineyra. Era de 126. Nº LXXXVII.”
Mano antigua: “Pineyra”.Mide 16 x 17 cms. Bien escrito y bien conservado. Es carta partida por letras CIROGRAPHVS en su parte superior.
CARPETA 1482         Nº 12                          -7-1526
            In Dei nomine. Ego donna Ualquida cum filio meo Frutoso facio cartam tibi Martin Iohannis et tue matri Maria Mendiz et tue uxori Orraca / Petri de uno casario et est pernominatin Tamagelos in Cima de Uilla et de una lera in Ubela Vereia qui fer ina antigua et pro pecio quod / inde acepi de casario LVIII florinos et dalera X tantum. Placuit mihi et tibi et nichyl remansit pro dare. Hodie habeas firmiter cuntis temporibus secula/seculorum. Amen. Et si aliquis homo uenerit uel uenerimus qui hoc pautum frangere uoluerit, tantum duplet quantum ualet et super pectet C. morabitinos domno/ terre. Facta karta in mense iulii era Mª Dª sexagesima IIIIª. In Legione rex Ferdinandus, in auriensi apiscopus L[aurentius], archidiaconus Aras Vasquiz, Tenente Lubarcana Ferdinandus Iohannis sub manu eius Pero Niger. Testes: Petrus, testis.- Uiuiam, testis.- Iohannes testis.- Menendus, testis.- Martinus, testis, casario de Reuora / C florinos et pro la lera vi de
DORSO: “Venta. Tamaguelos. Doña Vásquida y su hijo venden a María Méndez y a su hijo del casar de Tamaguelos de una leyra en Cimadevila. Era 1554. No habla con la casa”.
Mano antigua: “Tamaguelos”. Mide 33 x 5 cms. Pergamino bien escrito y bien conservado.

ARCHIVO HISTÓRICO PROVINCIAL DE ORENSE
Número 3.-                                                     Año 1228
            In Dei nomine. Amen. Conoçuda cousa sea a quantos esta carta viren que eu Pedro Eanes de Lampaça con mia muller Eldora Vaasquez et con mea filla fazemos carta de donación a vos Don Frey Iohannes, abade de Monte de Ramo e a el conuento [daquel lugar] da octava daquela casa en que eu moro et de una leyra que iaz en Outero Rauioso que comparey de Fernan Paez, et quanta heredade outra eu aio en essa vila de Lampaça a toda parte por precio nomeado 2ff [florines] et deste precio nos sumus ben pagados  e a tal precio quela tena eu Pedro Eanes en meus días e a mia norte ficar in paz al o moestero in dito et in meus días dar dela quarta de / pan et III soldo ff. de derecto cada ano. Et se algún home vener que esta carta queyra britar, pecte en copto a a voz del rey C maravedís e a herdade dublada en outro tal lugar. Facta a carta inno mes de juyo en era Mª. CCª. LXVIª, regnando rey Don Afonso en todos seus regnos; bispo en Ourense Don J. Diaz, tenendo Caldelas don Afonso, meyrino mayor en toda Galiza Don García; Que presentes foron: Don Sancho, prior, testigo; Vaasco Perez, subprior, testigo; Sancho Eanes, celareyro, testigo; J. Muogu, testigo, du burgu J. de San Martino, presbítero, testigo; Martín García, testigo; Don Andreu, testigo; J. Fernandez, fillo de F. Iohannes de Camba, testigo; Salvador de Queiroga, testigo; Ruy Gunçalvez, cavaleyro, testigo; Pedro Garcia de Veyga, testigo; e outros muitos que llo viron e oyron. Petrus Gunçalvez qui notuit.
Venta- Caldelas – Cax. 46. Carta de Lampaza – 1198
Dorso: K. Pedro Eanes de Lampaza y Eldora Vázquez su mujer vende a Fray Juan, abad, la octava parte del lugar en que mora y una leyra que yaz en Outero Ramoso y quanta heredad tiene en Lampaza. 1266. Otros números: 1228 y sobre el 1258. Mide 170x130 mm.


CARPETA 1482         Nº 13                          12-5-1228
                                               Alfonso IX Cfr. Alfonso VIII 7-3-1152
            In nomine Sancte et individue Trinitatis. Amen. Quoniam cera res est tam fragilis quam putribilis, idcirco ego Adefonsus IX, Dei gratia rex Legionis et Gallecia  [facio], instrumentum donationis et concessionis monasterio de Monte de Ramo eclesiae [Sancti Michaelis de ,,,roto]/ Ripa de Sil olim a bone memorie domno imperatore ano meo monasterio de Monte de Ramo facte confirman ad perpetuam rei memoriam, et ut donatio ipsa et concessio robur obtineat [firmita] tis / et confirmationis, sub bulla  plúmbea, de uerbo ad uerbum, iussi presentibus annotari. Tenor autem, instrumenti ipsius est iste: “In nomine Domini, amén. Decet inter ceteros homines regian siue imperatoria / precipue maiestate ecclesias Dei diligere, uiros sanctos amare et eis de propiis regalibus dare, data manutenere, uenerari et fouere. Eapropter, ego Adefonsus VII, Hyspanie imperator, una cum filiis et filiabus meis et/ omni generatione mea, pro amore Dei et pro animabus omnium parentum meorum ac pecatorum meorum remissione facio cartam donationis et textum firmitatis Deo et monasterio Sancti Iohannes de Montederramo et uobis abbati / donno Florencio et ómnibus uestris sucesoribus, de illo monasterio Sancti Michaelis de Riua de Sil quod est in terra de Caldelas. Dono et concedo uobis supradictum monasterium…” (El texto sigue completamente igual al de la carta transcrita en el Nº 10 de la Carpeta 1481) Y termina: Comes Ramirus tenens ipsam terram, confirmat./
            Nulli igitur, omnino hominum hanc nostre confirmationis cartam infringere uel aussi temerario contraire, quod qui pulsauerit, iram Dei Omnipotentis et regiam indignationem incurrat et quantum / inuaserit in duplum restituat et pro aussu temerario regie parti in penam mille morabitinos exsoluat, carta nichilominus in suo robore permanente. Datum apud Allariz XII die maii / era Mº CCº LXº VIº./
Bernardo, existente compostellano       Infante donno Petro, maiordomo regis tenente ...episcopo       Limiam, Legionem et Zemoram, Strematuram  Iohannes, ouetensis episcopo et Transterram.Roderico, legionensis episcopo            Domno Roderico Fernandiz, signífero domni  Nunone, astoricensis episcopo               regis tenente Astoricam, Maioricam et Beneuentum
Laurentio, auriensis episcopo               Domno Roderico Gómez tenente Trastamaram, Michael  lucensi episcopo                  Montem Rosum et Montem Nigrum
Donno Petro Petri magistro                                         Donno Fernando Guterriz tenente perticam Sancti Iacobi.

Scolarum auriensium canonico compostellano existente cancellario donni regis de cuius mandato Petrus Petri, monachus de Monte de Ramo, scripsit.”
DORSO: “Don Alonso rey de León confirma a San Miguel de Riuas de Sil. Era 1266 – G”.
Mano antigua: “Confimación de San Miguel de Riba de Sil, monasterio que fue y de la heredad de Coba hecha por el rey don Alonso nieto del emperador don Alonso (VII). Era de 1190”. Cax. 1; Leg. 1; Nº 9.
            Existió otra letra en el ángulo superior izquierdo del dorso casi completamente carcomido el ángulo. Lo que aún puede leerse dice: “… y lo demarca      hera de mil ciento y nobenta, confirmado por el rey don Alonso, hera de mil e docientos y sesenta y seis”.
CARPETA 1482         Nº 14 y 15                              12-5-1228
                                                              Alfonso IX - Teresa 21-8-1224. Traslado 1309
            In Dey nomine, amen. Quoniam cera res est tam fragilis quam putribilis, idcirco ego Adefonsus, Dey gratia rex Legionensis et Gallecie, instrumetum donationis de Reuoira Sacrata olim a bone memorie donna Tarasia abauia/mea, illustris Regina Portugalis. Deo et Arnoldo seruo eius suisque sociis factae, confirmans ad perpetuam rey memoriam, et ut donatio ipsa robur obtineat perpetue firmitatis et confirmationis, sub bulla plúmbea de uerbo ad uerbum iussi/presentibus annotari. Tenor autem,ipsius instrumenti est iste:
“In nomine Sante et Individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen. Opportet nos qui plus ceteris  videmus posidere in hoc mundo, misericordie operam dare; uidelicet, pauperes recreare, monasteria edificare, loca pauperum Christi et ecclesias construere et eorum necesitatibus comunicare. Quapropter, ego Tarasia bone memorie Alfonsi Magni Yspaniarum filia, regis magni comitis Enrici quondam uzor / nunc uero comitis Fernandi coniux…” etc (Es el mismo texto del documento transcrito en el Número 3 de la Carpeta 1481).-
            Nulli igitur, omnino hominum liceat hanc mee confirmationis cartam infringere uel ei/ aussu temerario contraire; quod qui presumpserit, iram Dei omnipotentis et regiam indig / nationem incurrat / et quantum inuaserit in duplum restituat, et pro aussu temerario regie parti in penam mille morabitinos exolvat, carta nichilominus in suo robore permanente. Data apud Allariz XII die / maii, era Mº CCº LXº VI, Bernaldo existente compostellano archiepiscopo – Iohanne ouetense episcopo – Roderico, legionense episcopo – Nunone, astoricense episcopo – Laurentio, auriense episcopo – Michael (…) Stephano, tudense episcopo – Martino, mindoniense episcopo – Infante domno Petro, maiordomo domni regis tenente Limiam, Legionen, / Zemoram, Strematuram, Transterram.- Domno Roderico Fernandiz, signífero domni regis, tenente Astoricam, Maioricam et Beneuentum.- Domno Roderico Gomes tenente Trastamaram, Montem Rosum et Montem Nigrum.- Domno Fernando Guterriz tenente perticam Sancti Iacobi.- Domno(...)tenente Infantatienm.- Domno Petro Petri magistro scolarum auriensium compostellano canonico existente cancellario domni regis Alfonsus notarius scripsit.
DORSO: “Rey don Alonso de León. 1266. Cax. 1; Leg. 1; Nº 7”.
Otra mano: “Donna Teresa, hija de don Alonso y mujer del conde de Portugal y reyna de Portugal (…) y confirmada por el rey. Era de 1266”. En esta             sito el monasterio y conforme con esta donación pone aquí    (s.s.) abbadia y este rio que corre par del monasterio es el que llaman Humano”.
Mide 33 x 35 cms
CARPETA 1482   Nº 15.-      12-5-1228 Alfonso IX ep. Teresa 21-8-1224
            Este número es igual en todo al anterior Nº 14. Contiene al dorso las anotaciones siguientes:
            Cax.1; Leg.1; Nº 11. Traslado y confirmación de donación de Reuoira Sacrata en este coto de Montederramo, territorio de Caldelas, como parte por Humano q. creo q. es este rio y por Colobrino Mayor y por los dotos de Felgoso y por el colaldo q. está entre Felgoso y el Humano y por el camino mayor q. va a Nogueira y se junta con el dicho Humano. Fue hecha esta donación por domna Theresa, hija de don Alonso el Magno rey de España y muger del conde don Enrique y después del conde don Fernando y reyna de Portugal. Da este término con condición q. sea cabeza de Monte de Ramo y aunque el monasterio se pase a otra parte, siempre sea cabeza el término aquí demarcado. Era de 1161.
Otra mano: “Valladolid, 7 días del mes de noviembre de 1581 años ante los señores Presidente y oidores en audiencia pública en nombre del monasterio de Nuestra Señora de Monte de Ramo para el pleito que (teajan) el esto de Monte de Ramo e consortes”.
Mide 17 x 43,50cms.

CARPETA 1482         Nº 16                          2-10-1228
            In Dei nomine. Ego Iohannis Garsia, miles, facio kartam uenditionis ad monasterium / Sancte Maria Monte Rami de uno mato qui auía des o couto de Cabreiroaa / usque Rigueiro de Grangia et recipio inde precium unum rocinum unde bene sum / pagado et Uiuiam filio de paiote fiador de outorga de toto omnem que a demande / Et si aliquis homo uenerit pro istan kartam frangere uoluerit, pectet hereditatem duplatam et domino / terre C morabitinos. Facta karta mense octobri era Mª CCª LXª VIª, regnante rege Alfonso in Leone, episcopus auriense domno Laurentius, archidiaconus domnus Garcia, tenente Lobarzana, infante domnus Petro sub manu eius Lupus Lupi et Rodericus Lupi Petrus Roderici, Petrus clericus, Laurentius  Menendi, clerico, Petro Fernandi, armiger, Menendus Martin. Suo Francisci martit. Pelagius Petri, Cancius Fernandus domna Arias Tinea de Scanuaia (?) de Berido.
DORSO: “Venta Juanes García, miles, vende a Monte de Ramo un mato o heredad que está desde el coto de Cabreyroá hasta el reguero de la granja de Tamagos, por vn rozín. Era 1266”.
Otra mano antigua: “Coto de Johannis García de hun mato que (…) couto de Cabreiroaa (…)”
            Otra mano antigua: “Monterrey”.Mide 17 x 7 cms.

CARPETA 1482         Nº 16
            Sabean quantos esta carta de foro virem, como nos don Frey Pero, abbad do mosteiro de Santa María de Castro de Rey, con outorgamento do noso combento et con campaa tangida que avemos duso e costume, aforramos a vos Pero de Paredes et a vosa moller Catalina de Paredes et a outras duas personas depús de vos anvos e por mays vinte e nobe annos, conben a saber,que seia persoa depús vos hun fillo ou filla que aiades de consún, et non o avendo, que seia persoa aquel ou aquela que erde vosos bees depús de vós et de grado en grado; Conbén a saber, que vos aforamos o noso casal de Paredes de Yuso con todas suas entradas e saidas, (…) a montes et a fontes, a tal pleito e condiçón que vos e as persoas depús vos labredes e paredes ben as ditas erdades e teñades ben reparadas as ditas casas. E daredes de (dereito) dito lugar o décimo de todas las quentas (¿) que  en el.....e daredes en cada hun anno por día de San Martiño de nobembro dous maravedís bellos e por pascoa hum presente et outro por agosto et por Natal hun touciño que seia sen maliça,con pan e viño e a pagamento de (que o dito) lugar quede libre e quito e desembargado ao dito mosteiro con todas las voas feituras que en él esteuen; Et eu o dito Pero de Paredes que estou presente, por min e por la dita miña moller e polas ditas persoas recebemos de vós don abbade o dito foro. Et obrigo a min et a meus bees e da miña moller e das ditas persoas a o reparar et atender, como sobredito he, et que vós os sobreditos non posades vender nen supinorar o dito lugar  a menos que o dito mosteiro seia forçado (¿) e requerido con o dito lugar. Et nós o dito don abade obrigamos a nos et a os bes do dito noso mosteiro.E pagaredes por cada persoa catro maravedís por loytosa durante o tempo que mays persoa que a nós compredes            que quede o dito lugar de Paredes libre e quito ao dito mosteiro con todas las boas feitanças que en él forem feytas. Et qualquier que contra esto pasar, que peite de pena mil maravedís de moeda bella, os medeos a voz del rey et os medeos a parte querelosa. E a pena pagada,que a carta de foro bala e teña que tena en todo seu tempo. Que foi feita et outorgada en o mosteiro de Santa María de Castro de Rey a dos días do mes de abril do ano de mil e quatro centos e cinquenta anos. Testigos que foron presentes: Francisco Ares et Rodrigo de Teege et Fo. De Aveledo et Alonso de Santa Marta omogo. Et Gonzalo de Gontín, et outros. Et eu Pero López de Veleygan, escribano et notario público de noso señor el rey en a sua corte et en todos los seus reynos e señoríos et en o mosteiro de Castro de Rey et en seus coutos...Don Pero Frs., avade, do dito mosteiro a todo esto que sobre dito he con os ditos testigos presentes foy et por rogo e mandado das ditas persoas esta carta de foro faze y de gna.                     Nota. Feyta por lo prior de San Fagundo, notario que era do dito mosteiro, et en ela meu sino et nomen fis que tal he. (Hay un signo) En testimonio de verdade. (firmado y rubricado).- Pero Lópes, notario.- (firmado y rubricado).- Don Vascus, Castri Regis, abbatis.
Dorso: Nº 16.- Foro. Fray Pero, abbad, afora a Pero de Paredes y a dos voces o treds el casar de Paredes de Yuso. Ase de pagar quinou y diezmo. Año 1450.- Castro de Rey.- Nº CCXXXV-D.- Paredes de Yuso. Ano 1450.- Tres foros están aquí de Castro de Rey.- Son notas de manos distintas y de distinta época.
CARPETA 1482         Nº 18                          1231
            Notum sit omnibus hominibus tam presentibus quam futuris presen / tem cartam inspecturis quod ego G[onsalvus],Abbas Montis Rami et omnis / eiusdem loci conuentus tibi Gundisaluo Roderici et uxori tue Marie / Guterriz et tibi Petro Uelasci et uxor tue Marie Johannis facimus cartam / et          (...)firmissimum de hereditate nostra propia quam habemus in loco qui dicitur / Calvus, tali uidelicet pacto, ut detis ex ea in uita uestra quartam partem / uini, et post obitum uestrum relinquatis eam uni filio uel filie cui uolueritis qui / tribuat inde annuatim predicto monasterio tertiam partem / uini. Et notandum quod si ille qui ius hereditatis tenuerit sine semine / obierit, remaneat predicta hereditas monasterio Montis Rami; quod si cum semine obierit, relinquat eam uni filio cui uoluerit, qui simili modo / predictum forum ex integro adimpleat predicto monasterio. Simili etenim / modo faciat qui iu predicte hereditastis tenuerit. Et uso et omnis posteri-/ tas qui in iure hereditatis predicte, hoc forum adimpleuerit debetis an-/ nuatim duos solidos ad torcular dare sicut qui in sancto felice moratus / fuerit quem fratrem ad torcular uocare debetis. Et hoc sciendum est / quod illi filio quibus remanserit predicta hereditas, ui licet, unus filius Gundisal-/ ui Roderici et unus filius Petri Uelasci, debent dare annuatim tertiam par-/ tem de uino. Post illos auten filios illi qui habuerint ius hereditatis debent dare / annuatim medietatem uini; et sic faciant semper predicto monasterio qui / iam dictam hereditatem possederint. Et hoc sciendum est quod predictam here-/ ditatem debet semper tenere unus homo de uestra generatione et debet implere predictum forum, ut iam diximus. Quod si sine semine obierit, predicta / hereditas remaneat iam dicto monasterio. Si quis atamen contra hanc / cartam uenerit et eam infringere temptauerit et preualuerit, in primis / iram Dei incurrat et sit maledictus et excommunicatus et cun Datan et / Abiron in inferno fundatis (sic). Insuper pectet D. solidos, medietatem regi / et medietatem uoci pulsanti. Facta karta sub era Mª CCª LXª IXª, regnante rege Fernado in Legione et in Castella; tenente Kal-/ delas Gutierre Gomez; episcopus in Auria L[aurentius]; archidiaconus M. Ego frater G[onsalvus] Abbas, / Montis Rami et omnis conuentus eiusdem hanc kartam fieri iussimus, quam propriis manibus roboramus. Qui presentes fuerunt: / Petrus, testis, Sanctius, testis, Rodericus, testis, Iohannis, testis, Fernandus, testis, Didacus, testis, Ioanis […] qui notuit./(Sigue al dorso): Et notandum quod si uobis, quod ábsit, aduenerit ut in homicidium / incurratis aut infamen aut in aliquam necessitatem et predictam / hereditatem uendere uel subpignerare uolueritis, prius eam uen / datis uel subpigneratis monasterio Montis Rami, si eam emere uoluerit. Si atamen, tali homini uendatis uel supigneratis qui predictum / forum sine contradictione ulla redat annuatin predicto / monasterio. Quod si uobis contingerit ut terram uestram relinquatis / propter causam homicidio et predictam hereditatem non porueritis uendere / uel subpignerare, nos debemus accipere et tenere eam quousque potueritis re-/cuperare in terra uestra et habeatis potestatem utendi ea et laborandi./
Anotaciones: “Foro del lugar de Caluos a Gonzalo Rodriguez. Era de 1269. Chandr(ex)a N. DXXXI-C”. Mide 13x24cms. Documento bien escrito y bien conservado.

CARPETA 1482         Nº 19                          13-7-1232
(Anagrama del nombre de Jesucristo con Alfa y Omega a los lados)                           Tam presentibus quam futuris notum sit quod ego Ferdinandus Dei gratia rex Castel Toleti, Legionis et Gallecie cum Beatriz Regina et meos filios Alfonso, Frederico et Fernando, concedo cartam concessionis, confirmationis et incautationis Sanctae Mariae de Monte de Ramo et bobis  Guillelmo ipsius Abbas et monachis ibídem Deo servientium perpetuo valituram. Concedo et confirmo incautationem monasterii Sancti Michaelis de Ripa de Sile monasterio Monte de Ramo. Concedo etiam et confirmo incautationem [quam fecit] avus meus Ferdinandus [II] illustris rex Legionis, videlicet, Sanctum Adrianum de Ripa de Sile cum omnibus directuris et Sanctum Iohannen [de Coba] et aliam hereditatem quam (…) Itaque, concedo et confirmo bobis illam donationem quam idem rex Ferdinandus [fecit bobis de ecclesia dicta Sancti Michaelis ut iacet] in Ripa de Sile in Monte Penso in terra de Caldelas. [Item, concedo et confirmo bobis terram de] Revoira Sacrata quam donna Theresia, filia Alfonso Magni regis Hispaniarum [monasterio] dicto dedit. Item, alias posessiones, incautationes et libertates [quas vos habuistis] Alfonsi regis Legionis et aliorum progenitorum meorum concedo, approbo, roboro et [confirmo ut] haec omnia habeatis et bobis perpetuo et inviolabiliter observentur, sicut habuistis tempore patris me et mortis eius. Si quis, igitur, hanc cartam confringatur in aliquo [iram omnipotentis Dei incurrat] et regiae parti mille aureos in cauto persolvat. Datum Burgis, XIII iulii era Mª CCª LXXª. Et ego supradictus rex Fernandus regnans in Castella, et [in Toleto, et in Legione et in Gallecia et in Badallocio et in Baeça, hanc cartam] quam fieri iussi manu propia roboro et confirmo.
[       ] toletanae sedis archiepiscopus                           Alvarus (…) Una tercera columna de                                                                                                                                                                                 
            Hispaniarum Primas, confirmat             Rodericus...   de nombres es ilegible                                                                                    
[       ] burgensis episcopus, confirmat              Tellnif(¿)…
[       ] palentinus episcopus, confirmat             Gulledon (¿)
[       ] segobiensis episcopus confirmat                        Didacus...
[       ] segonum (¿) episcopus confirmat                      Gonzalvus...
Iohannes, calagurritanus episcopus confirmat    Rodericus...
Dominicus, abulensis episcopus confirmat                    Alfonsus...
Gonzalvus, conchensis episcopus confirmat
Dominicus, baecensis episcopus confirmat
Iohannes, ovetensis episcopus confirmat
Aitunus (¿), astoricensis episcopus confirmat
Martinus, zamorensis episcopus confirmat
Martinus, salamantinus episcopus confirmat
Michael, lucensis episcopus confirmat
Laurentius, auriensis episcopus confirmat
Michael, civitatensi episcopus confirmat
Stephanus, tudensi episcopus confirmat
Alvarus Roderici, merinus in Castella confirmat; [     ] menrinus in Gallecia confirmat; Garsia Roderici, maior merinus in Legione confirmat; [     ] Paschalis scriptis [    ] et cancellarius superscripti (Hay un dibujo a pluma en forma redonda con una cruz interior y la leyenda: “Lupi Didaci de Faro, alferiz domini [     ] confirmat].”
(Dorso): “Cax. 1; Leg. 2, Nº 4. Julio 13, 1232. Fernando III. Hubo una anotación ilegible.
Mide 40 x 28 cms.


CARPETA 1482         Nº 20                           1232
            In Dei nomine. Notum sit tam presentibus quam futuris, quod ego Petrus Martini et uxor mea María Xuana facimus cartam / uenditionis de omni hereditate nostra propia quam habemus in Lumeares et in omnibus terminis suis, tam in montibus / quam in ualibus et in exitibus, in aquis, in pratis et in omnibus ad uillam supradictam pertinentibus nobis abbati Montis / Rami et omni eiusdem loci conuentu, ita ut ab hac die et deinceps de iure nostro sit exempta et abra / sa et in uestro dominio sit tradita iure perpetuo possidenda. Et hanc uendimus pro precio nominato scilicet pro tribus modiis de centeno et pro  X solidis. Et hoc sciendum est, quod ego et uxor mea iam dicta et filia nostra Marina Pe/ttri quam modo habemus, debemus possidere istam hereditatem et aliam quam uocitant Casas de Iohannes Garsía omni uita / nostra    et tribuere annuatim de tota ista hereditate monasterio supradicto  medietatem uini et medietatem / de nucibus et de serico et quintam de pane et quintam de fachiado et decem solidos pro directo, et post mortem nostram rema / neat hereditas libera et integra monasterio Montis Rami absque ulla contradictione. Preterea, sciendum est / quod nos debemus semper esse uasalli abbatis monasteri et ille debet nos defenderé et amparare ad directum./ Et si forte, quod ábsit, predictam hereditatem uel aliquo istorum modorum exercere non potuerint fratres / monasterii, recipiant illam et alii qui utilitatem monasterii fecerit fortunam dederit / meliorem prefatam hereditatem, sciendum quod habeatur. Si quis forte contra hanc cartam voluerit uenire et eam / frangere temptauerit, iram Dei habeat; insuper pectet C  Facta carta in era Mº CC Lº XXº, regnante rege / Fernando in Legione et in Castella; episcopus Laurentius in Auria; tenente Caldelas Gunsaluus Gómez. Qui presentes fuerunt: Petrus de Cadrez (¿), testis.- Petrus Menendi – Iohannes Candal – Petrus Petri  – Sancius Didaci – Dominicus Petris. Ego Petrus Iohannis et uxor mea / María Xuana Urraca et filia nostra María Petri hanc cartam quam fieri iussimus propriis manibus roboramus”.
DORSO: “Venta. Pedro Martínez y su muger que hizo de quanta heredad tenían en Lumeares. Era de 1270”. Nº CCXL.
            Mide 18 x 11,50 cms. Es una carta partida por letras ABCD.

ARCHIVO HISTÓRICO PROVINCIAL DE ORENSE
Número 1.-                                                                Año 1235
            Notum sit ómnibus tam presentibus quam futuris praesentem paginam inspecturis quod ego Petrus Iohannis, praelatus Sanctae Marinae de Montoendo, una cum nomínate (¿) omnium parrochorum terrae (Sanctae) Marinae et portarii regis Fernandi Petri Negrus nomine, facio concambiatione cum domno Guillelmo, abbate Montis Rami et omni eiusdem loci conventu de quadam leira quae sita est iuxta grangiam suam Couam nomine Leira de ende et alia leira quam mihi dant iam dicti fratres uocatur leira de Arenal que iacet in loco qui Vallis dicitur. Si quis autem contra cartam hanc venerit et prevaluerit, pectet pulsanti voce CC morabitinos et praedictam hereditatem in tali loco in duplum reddat. Facta carta sub era Mª CCª LXXª IIIª. Qui praesentes fuerunt viderunt et audierunt: Petrus Petri, testis – Iohannis Petri, testis, Gundisalvus Didaci, testis- Iohannes Michaelis, testis – Petrus Figueira, testis – Velascus Vives, testis. Omnes praedicti homines (...?) praedictas leiras. Insuper, Petrus Iohannis, clericus, testis, Frater Velascus, testis. Regnante rege Fernando in Legione et in Castella; maiorinus Fernandus; Petrus Iohannis, praelatus iam dictus Sanctae Mariae, hanc cartam quam fieri iussi, propriis manibus roboravi”.
Dorso: “Z Concambio entre este monasterio y el cura de Santa Marina de Montoendo de una leyra q. está cerca de la granja de Cova, que se llama Leira de ende, y la del monasterio, la Leira del Arenal, en el lugar de Valle. Era de 1273. Tumbo, fol. 219vto. Karta de Cova”
CARPETA 1483         Nº 10                           1239
            Sabean quantos ista carta virem como eu Apariço Ioan/nes, notario público del rey en Caldelas et en Triues, vin carta / que me mostrou Domingo Gil uistiario de Monte de Ramo / feita desta maneyra:
Era ª et CCª LXXª VII. Notum sit tam presentibus quam futuris hanc paginam inspecturi, / quod ego Roderigo, Abbas et archidiaconus Montis For/tis, petii multoties abbati et fratribus de Monte de Ramo / medietatem decimarum de Pineira et de Oliueto, allegans quod eas iniuste teneuant, cum ecclesiam non haberent. Illi uero, ex contrario, allegabant se apud Pineyra eccle / siam abere (sic), nomine cuius illas decimas diu possiderant et in / perpetuum possidere uolebant, adicientes etiam multis assertionibus / illam ecclesiam esse baptismate. Post multas uero alteracio-/nes hinc inde factas, congita plenius supra iam dictis de / cimis et ecclesie Sancti Martini de Pineyra ueritale, de consensu totius  mei capituli, habito consilio bonorum uiro-/rum, memoratas decimas de consensu totius mei capituli, / illi ecclesie concesi in perpetuum posidendas; insuper abbati / et fratribus de Monte de Ramo concessi ut in eadem ecclesia ad / uoluntatem suam instaurent capellanum etiam annuatim si i-/ta uellent qui ibi celebraret et suis parrochianis et famulis / fratrum ibi commoratium, cum necesse esse, sacramenta eccle-/siastica conferrent. Predicti uero fratres mihi, abbati et archidiacono de Monte Forti, et successoribus meis nomine archidiaconi / debent pro preeatione a festo Sancti Michaelis usque ad festum Sancti/Martini, annuatim V florinos persoluere et III florinos archipresbitero de / Monte Forti. Et habita tali precatio nichil aliud iure e-/ eclesiástico debeo nec ego nec sucessores mei illi eclesiae exhibere. Ut autem, ista compositio rata sit et in perpetuum / rouur obtineat firmitatis, hanc cartam intra me et monas / terium Montis Rami diuissam per alfabetum, de consilio totius / mei capituli, iussi fieri et illam sigillo meo et sigillo abbatis Montis Rami sigillari. Qui presentes fuerunt: Dominicus Iohannis / de Amandi.- Petrus Garsíe, archipresbiter Montis Forti.- Domnus Alfonsus,prior Sancti Vincencii.- Pelagius de Sacis.- FF de Uillar.- Frater Petrus Petri.- Frater Petrus Dominici.- Nunos Menendi.- Millas / Petrus notuit. Eu Apariçio Ioannes , notario sobredito, tirey / este traslado per mia mao de veruo ad ueruum et puge y este meu sinal en testemuyo de verdade./ (Hay un signo en forma de cruz)
DORSO: “Concordia entre el abad de San Vicente de Monforte don Rodrigo con su convento y el de Monte de Ramo sobre los diezmos de Piñeira. Y se apartó de ello y cedió en Monte de Ramo a quien tocan enteramente. Era de 1277. Nº CLXCII”.
Pergamino bien conservado y de buena letra. Mide 9,50 x 35 cms.
Otra mano borrosa: “Concordia del monasterio y el de San Vicente de Monforte sobre los diezmos de San Martín de Pineira”.
Dorso: “Reyna doña Theresa da el coto Seoanne”.
Otra mano: “Rouoyra Sancta”.
Otra: “Rivera Sagrada. Era 1162”.
Otra: Es donación y demarcación de soto con Caldelas”. Otra: “La reina de Portugal”. Otra mano antigua: “Este pribillegio es de la fundación del monasterio donde las tierras y ribera de Montederramo y Felgoso. Es de la reina doña Teresa, hija del rey don Alonso el Magno. Hera de mil e ciento e 62 años. Está confirmado por el rey don Enrique e por el rey don Fernando en prebillegio rodado con sello a foxa 2 deste quaderno. Era de 1270”. Cax. 1 – Legajo 1, Nº 2”.
Otra mano: “A siete días del mes de nouiembre de mil e quinientos e ochenta e un años, ante los señores Presidente e jueces de la Audiencia                       presentó esta escriptura                    del Nº de
Pergamino muy bien conservado y con muy buena letra. En el Archivo Histórico Provincial de Orense, Legajo 124, existe copiado en parte este docuemtno. Fue confirmado por el rey Alfonso de León, padre de Fernando el Santo, en Allariz el 12 de mayo de la era 1266 (Legajo 124, Donaciones, fol.32).
Adquisición en Seoane o Vello, Feligresía de Seoane o Vello. Donación de la Infanta. Era de 1162. Año de 1124. La infanta doña Teresa, reyna de Portugal y Limia, hija del emperador don Alonso el Magno, mujer que fue del Conde don Enrique y este año, de don Fernando de Galicia, hizo donación a Dios nuestro Señor y a Arnoldo su siervo, abad de San Juan de Monte de Ramo y a sus compañeros que allí sevían a Dios debaxo de la Regla de nuestro Padre San Benito y les dio para siempre jamás la Rivoyra Sacrata que está en Monte de Ramo, territorio de Caldelas, con las demarcaciones siguientes